Alle artikelen - Abonneer je nu!
EXAMENS 2005-02 Volledige uitgave
INHOUD EXAMENS 2005-02 mei 2005 Erkenning van verworven competenties Ruud Klarus Systemen voor toets- en itemanalyse op de onderzoekstafel Alet Kapma Kwaliteitscriteria voor Competentie Assessment Programma’s Liesbeth Baartman, Theo Bastiaens, Paul Kirschner Uit de praktijk - Pleidooi voor onafhankelijke externe legitimering Frans van Heeswijk Wat is… een gesloten vraag? Jolanda Soeting Meervoudige keuzevragen Tecla Lampe en Theo Eggen De kwaliteitscommissie aan het werk Manon van den Brink en Trudy Heuves In gesprek met drs. Jan Bouwsma, Henk van Berkel en Ton Luijten Jan van Dalen en Annie Kempers Gastcolumn - Examineren blijft een vereiste Petra Claessen Literatuur Agenda Boekbespreking Verenigingsnieuws VOORWOORD De lezer heeft gesproken Henk van Berkel Hoewel de redactie de rubriek Redactioneel wil wijden aan externe aangelegenheden, maken we deze keer een uitzondering. Bij het vierde en laatste nummer van 2004 is een enquêteformulier meegestuurd. Wij waren nieuwsgierig naar de meningen van lezers over EXAMENS en naar suggesties voor verbetering. De respons op de enquête was 10%. Hoewel de redactie dat niet veel vindt, wist de uitgever ons te vertellen dat dit percentage gebruikelijk is. Van de lezers heeft 92% hoger onderwijs genoten. Meer dan de helft kent EXAMENS via de NVE, waarvan 78% lid is, en 55% van de lezers ontwikkelt examens of coördineert de ontwikkeling ervan, meestal in de private sector. Alle rubrieken krijgen een positief oordeel, waarbij de rubrieken Uit de praktijk, Wat is ...? en Boekbespreking het hoogst worden gewaardeerd. Zowel de variëteit in onderwerpen, de diepgang en de leesbaarheid van de artikelen scoren hoog. Alles bij elkaar genomen verdient EXAMENS volgens de lezer een 8. Gezien de hoge waardering voor de inhoud, wekt het geen verwondering dat het merendeel van de lezers het blad praktisch van A tot Z leest. Hoewel er unanimiteit is over het oordeel over de vormgeving – alle respondenten vinden die goed – is er kritiek op het lettertype: dat is te iel en daardoor moeilijk leesbaar. De redactie heeft goede nota genomen van de mening van degenen die hebben gereageerd. Vooral uit de open antwoorden valt de conclusie te trekken dat onze lezers op de eerste plaats zijn geïnteresseerd in artikelen die een praktisch nut hebben. Bij het beoordelen van bijdragen zal daarom die invalshoek een belangrijke rol blijven spelen. Ook zal de redactie in overleg met de uitgever bezien in hoeverre het lettertype te verbeteren valt. Hoewel de redactie uiteraard zeer tevreden is over de geuite meningen van lezers, is het geen reden om achterover te leunen. We hebben ons ingespannen om de eerste jaargang tot een succes te maken. We gaan voort op de ingeslagen weg.
€ 6,95EXAMENS 2005-01 Volledige uitgave
INHOUD EXAMENS 2005-01 maart 2005 Examens in Vlaanderen Roger Standaert Het KCE evalueert met audits Nanny Geurts Het verschil tussen kennen en kunnen Jasper J. Termeer Examens in de vastgoedsector Maarten Stellingwerf Wat is…een toetsmatrijs? M.H.M. Altemühl-Booltink Leidt meer meten tot meer weten? Gerben van Lent Sekseverschillen in examenprestaties Karin Bügel Niet geslaagd, toch diploma Annie Kempers en Maarten Heinemann IN GESPREK MET PROF. DR. FONS VAN WIERINGEN, Jan van Dalen en Annie Kempers Gastcolumn - Een goed advies? Karl Dittrich Literatuur Agenda Boekbespreking Verenigingsnieuws VOORWOORD Pisa Ton Luijten Zelden heb ik iemand in mijn kennissenkring horen zeggen dat het niveau van het huidige onderwijs beter was dan in zijn of haar tijd. Nieuw is die overtuiging niet, want ik heb de indruk dat die al opgeld doet sinds het overlijden van Aristoteles. Ook de journalistiek is voortdurend op zoek naar rampverhalen over de kwaliteit van ons onderwijs. Theo van Gogh had de gewoonte regelmatig zijn columns te beginnen met de zin: ‘Toen er nog onderwijs was in Nederland...’ Gevraagde en ongevraagde adviezen aan de minister hebben veel weg van een klaagzang over het gebrek aan kennisoverdracht, gedemotiveerde leerlingen, de teloorgang van het vmbo, het toenemend aantal dropouts, kortom: over de deplorabele staat van ons onderwijs. Maar in al die treurnis lezen we in de Sinterklaasweek 2004 ineens het volgende persbericht in de kranten: Nederland in top 10 wereldwijd onderzoek prestaties 15-jarigen. Een onverwachte surprise! Nederlandse 15-jarigen doen het internationaal gezien goed in wiskunde, lezen, natuurwetenschappen en probleem oplossen. Niet niks! In een wereldwijd PISA-onderzoek (Programme for International Student Assessment), gehouden in dertig OESO-landen in 2003, behoort Nederland tot de toptien en laten we bijvoorbeeld de USA, Duitsland en Frankrijk ver achter ons. Hebben we hier van doen met een betrouwbare indicator van leerlingprestaties? We mogen veronderstellen van wel. In elk geval hou ik al die privé-meningen voor allesbehalve betrouwbare indicatoren.Onderwijsonderzoeker Sandbergen vergeleek een kwaliteitsindicator ooit met ‘een controlelampje in een niet al te dure auto’: het gaat branden als er iets aan de hand is zonder dat de precieze oorzaak bekend is. Maar bij PISA ging er geen lampje branden. Houdt dat in dat de onderwijsmotor veel beter loopt dan wij veronderstellen? Behoort het Nederlandse onderwijs tot de toptien? Heeft het ook geen zin meer, Nederlandse jeugd naar buitenlandse scholen te sturen? Scoren we alleen maar hoog tijdens een momentopname bij een drietal vakken, en kunnen we een eindeloze discussie starten over de kwaliteiten en betrouwbaarheid van een dergelijk onderzoek? Of geeft ook deze PISA een scheef beeld?
€ 6,95EXAMENS 2004-04 Volledige uitgave
INHOUD EXAMENS 2004-04 november 2004 Via internet thuis tentamen doen, kan dat? Marjolein Caniëls Het geven van cijfers blijft een probleem Henk van Berkel Ervaringen met de introductie van centrale examens in Centraalen Oost-Europa Annemarie de Knecht-van Eekelen Uit de praktijk - Een Amerikaans vliegexamen Marcel Warmerdam Wat is … een taxonomie? J. Soeting en ing. H.F.A.M. Molkenboer Beoordelingsmethoden voor het toekennen van individuele cijfers aan groepsproducten Anneke Bax Column -Paspoortfunctie? Ton Luijten Examens die niet voorspellen, kunnen die wel wat vóórstellen? Theo Eggen Hoe complex is Compex? Ton Luijten Gastcolumn - Nieuwe media en oude gewoontes Jeroen Teelen Literatuur Agenda Boekbespreking Verenigingsnieuws REDACTIONEEL EXAMENS heeft in een van de voorafgaande nummers aandacht besteed aan het toetsen met behulp van de computer. Het openingsartikel in dit vierde nummer van de eerste jaargang gaat nog een stapje verder: toetsen via het internet. Niet iedereen is bij machte op een daartoe vereist tijdstip te verschijnen in de examenzaal, bijvoorbeeld vanwege een verblijf in het buitenland. De oplossing die in zo’n geval – wanneer het gaat om een door de overheid gesuperviseerd examensysteem - veelvuldig wordt gekozen is het afleggen van het examen in de Nederlandse ambassade van dat land. Wellicht is dat in de nabije toekomst niet meer nodig. Examens via het internet komen er aan. Hoe dat precies moet en hoe je valkuilen omzeilt, legt Caniëls u uit. Binnen het onderwijs is men hoe langer hoe meer er van overtuigd dat in vele beroepen samenwerking vereist.is. Dat gegeven heeft zich vertaald in allerlei onderwijsmethodieken waarin expliciet aandacht wordt gegeven aan het samenwerken. Het gezamenlijk tot stand brengen van een rapport of onderzoeksverslag, het in samenwerking ontwikkelen van een ontwerp, et cetera. Een dergelijke onderwijsmethodiek is een goede leerschool voor later. Maar er zijn ook problemen. Een diploma bevat geen namen van al degenen met wie je in de onderwijssituatie hebt samengewerkt. Een diploma is persoonsgebonden. Dat betekent dat de opleiding individuen moet examineren en niet groepen. In deze aflevering gaat Bax in op deze problematiek. Het Nederlandse examensysteem in het voortgezet onderwijs blijkt aantrekkelijk te zijn voor landen in Oost Europa. Hoe dat komt en welke ontwikkelingen er binnen de Oost Europese landen gaande zijn wordt belicht in een artikel van De Knecht. Met dit nummer is de eerste jaargang van ons tijdschrift afgerond. De redactie krijgt, gelukkig, veel positieve reacties op de inhoud van het tijdschrift. Dat is uiteraard bemoedigend. Redactie en uitgever hebben evenwel behoefte aan een wat meer systematische meningspeiling onder de lezers en abonnees. Daarom treft u hierbij een enquêteformulier aan waarin wij naar uw mening vragen en naar suggesties voor verbetering. De redactie dankt u bij voorbaat voor het invullen en retourneren van deze vragen.
€ 6,95EXAMENS 2004-03 Volledige uitgave
INHOUD EXAMENS 2004-03 juni 2004 Het ontdekken en voorkomen van plagiaat Georges Span Cijfers en cijferschalen Bert Meuffels Gastcolumn - Toegevoegde waarde? Olaf McDanie Uit de praktijk - Wat kan een nakijkprogramma wel en niet? Silvester Draaijer en Christoffel Reumer Automatisch beoordelen van antwoorden op open vragen Claudia Leacock Het centraal examen: het beste selectieinstrument voor de universiteit W.J. van der Linden Wat is…onderscheidend vermogen? Jolanda Soeting Proeven van bekwaamheid in het vernieuwde politieonderwijs Bart Bolhuis Een ‘wijnkenner’ is nog geen vinoloog Ton Luijten en Henk van Berkel Column - Examenleed in de literatuur Ton Luijten Literatuur Agenda Boekbespreking Verenigingsnieuws REDACTIONEEL Ton Luijten Van een land als Nederland wordt wel eens beweerd dat in de maanden april, mei en juni de ene helft van de bevolking de andere examineert. Die operatie is weer achter de rug en alle betrokkenen maken zich op om op vakantie te gaan. Maar voor een aanzienlijke groep moet die nog even worden uitgesteld. Ook examens hebben zo hun naweeën. Scholen, examenbureaus en examenorganisaties en natuurlijk ook de daarbij behorende ‘slachtoffers’ krijgen nog te maken met uitgestelde examens, met herexamens, en wellicht ook met beroepsprocedures. Steeds doen zich gevallen voor die te maken hebben met onregelmatigheden, soms zelfs met fraude. En dan gaat het niet alleen om het traditionele ‘spieken’. De laatste jaren komt het plegen van plagiaat steeds meer in beeld. De intrede van de digitale techniek in het examenbedrijf kent ook zijn schaduwzijden. Bij het maken van examenwerkstukken en scripties is de toegang tot bronmateriaal via internet een belangrijke vooruitgang vergeleken met de situatie van enige decennia terug. Toen was de afhankelijkheid van bibliotheken en leeszalen veel groter. Bovendien verschijnen er ook sites op internet die toegang verschaffen tot volledige werkstukken en ander studiemateriaal die aan examenkandidaten de mogelijkheid bieden om daaruit niet alleen te putten maar ook de bronnen geheel of gedeeltelijk over te nemen.Tevens biedt de computer aan cursisten en studenten binnen een opleiding of tussen verwante opleidingen de mogelijkheid een uitwisseling van werkstukken te starten die de deur kan openzetten voor het pronken met andermans veren. De redactie heeft daarom besloten op dit onderwerp in dit nummer de schijnwerper te zetten. De mogelijkheden voor het ontdekken van plagiaat komen aan bod in het eerste artikel van deze aflevering. Het onderwerp ‘selectie aan de poort’ is weer actueel vanwege adviezen uit de universitaire wereld. Ook schenken wij in deze aflevering aandacht aan het onderwerp competentietoetsing. Hoewel deze vorm van toetsing nog in de kinderschoenen staat zijn er in tal van bedrijfstakken en organisaties belangwekkende experimenten op dit terrein. Wij voelen het als een must daarover met enige regelmaat te publiceren. Dit keer kunt u kennismaken met competentietoetsing zoals dat bij de politie- en bij de vinologenopleiding een geheel eigen invulling heeft gekregen. Ons volgende nummer verschijnt in oktober. De redactie wenst u een goede zomervakantie toe.
€ 6,95EXAMENS 2004-02 Volledige uitgave
INHOUD EXAMENS 2004-02 maart 2004 Wordt het examen een ‘flexamen’? Hans Kuhlemeier, Peter Hermans, Ed Kremers Examens voorspellen niets Dat kunnen ze niet! Henk van Berkel Uit de praktijk - Schadevergoeding en renteproblematiek P.C. van Schelven en Annie H.H.M. Kempers-Warmerdam Gastcolumn - Examenvee bestaat nog, maar voor hoe lang? Harry Molkenboer Cijfergeven over de grens Bert Meuffels Wat is…validiteit? Harry Molkenboer Samen met kandidaat werken aan betere examens Sebastiaan Steenman Een kwestie van faalangst? Jan Ruigrok Column - Onderwijsvernieuwing en examens Ton Luijten Een kwaliteitscentrum in de startblokken. In gesprek met C. Datema directeur van het KCE Ton Luijten en Henk van Berkel Literatuur Agenda Boekbespreking Verenigingsnieuws REDACTIONEEL Henk van Berkel en Ton Luijten De vele positieve reacties die wij mochten ontvangen op het eerste nummer van dit tijdschrift hebben ons gesterkt in onze mening dat wij met EXAMENS voorzien in de behoefte aan een forum voor organisaties en personen die op enigerlei wijze betrokken zijn bij toetsing en examens. Het examenterrein is een gevarieerd landschap dat de moeite waard is door middel van artikelen, interviews, columns en beeldmateriaal in kaart te brengen. Nederland is een examenland bij uitstek. In een democratische samenleving is informatie-uitwisseling van het grootste belang, ook waar het gaat om zaken die samenhangen met examens. Wie praat over examens denkt onmiddellijk aan geheimhouding. Dat ligt ook voor de hand waar het de inhoud van de examens betreft. Echter, dikwijls zijn ook de procedures rond afname en beoordeling met de nodige geheimzinnigheid omkleed. De redactie vindt dat geen goede zaak. Wij hopen met dit tijdschrift juist de transparantie van examens en toetsing te vergroten. De redactie streeft ernaar in elke aflevering een specifiek facet van het toetsen en examineren te belichten. Was de inhoud van het eerste nummer gewijd aan ontwikkelingen op het gebied van examinering met behulp van de computer, in dit tweede nummer besteden we aandacht aan het onderwerp flexibilisering. In de toekomst zullen we steeds meer te maken krijgen met ‘flexamens’, zoals deze examens ook wel genoemd worden. Flexibilisering is een begrip dat niet uitsluitend betrekking heeft op de spreiding van het aantal afnamemomenten maar evenzeer op de inhoud van de examens. Met name de opleidingsinstituten in de particuliere sector etaleren zich in hun folders en brochures met slogans als: ‘flexibel studeren op het allerhoogste niveau’ en ‘alle vrijheid om je studietijd zelf in te delen’, of: ‘je volgt bij ons een opleiding op maat’. Maar ook in het reguliere (voortgezet) onderwijs is een sterke ontwikkeling ingezet naar meer individuele leerwegen. Al deze ontwikkelingen vragen om examenprocedures die daarbij aansluiten, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de inhoud of van de afnameprocedures. Het is ons doel over die ontwikkelingen te rapporteren. Maar daarnaast zult u in deze aflevering ook bijdragen vinden over kwaliteitseisen die we aan examens moeten stellen, over klachten en rechten van kandidaten en over de verschillende cijferschalen die in de verschillende landen bestaan en hun betekenis. Namens de redactie, Henk van Berkel Ton Luijten
€ 6,95EXAMENS 2004-01 Volledige uitgave
INHOUD EXAMENS 2004-0 januari 2004 Is het een zes of een zeven? Bert Meuffels De computer als corrector Ton Heuvelmans Uit de praktijk - Kruis het meest juiste antwoordalternatief aan Annie H.H.M. Kempers-Warmerdam Behoort het nakijken tot het verleden? Richard De Mulder en Kees van Noortwijk Gastcolumn - Fouten en het beoordelen van fouten J.G. Stappers Wat is… betrouwbaarheid? H.J.M. van Berkel, Examineren met de computer in het voortgezet onderwijs - In gesprek met Henk Kreeft Ton Luijten Een kwestie van faalangst? Jan Ruigrok Column - Levensecht Ton Luijten Hoe verantwoord meten we? Arne Evers Literatuur Verenigingsnieuws REDACTIONEEL Ton Luijten en Henk van Berkel De redactie van EXAMENS is er trots op dat het eerste nummer voor u ligt. De redactie beoogt met het tijdschrift de praktische en theoretische kwaliteit van examens te verbeteren. Niet dat we van mening zijn dat er onzorgvuldig wordt geëxamineerd, maar het kan altijd beter. Naar ons oordeelis er een te grote kloof tussen de theoretici en de practici die zich vooral met de afname van toetsen en examens bezighouden. Het zou geen goede zaak zijn wanneer de ontwikkeling van toetsen en examens uitsluitend in handen ligt van toetsdeskundigen. Zoals het ook niet zou kloppen wanneer die ontwikkeling uitsluitend in handen ligt van inhoudsdeskundigen. De kwaliteit van een examen is bij uitstek gebaat bij een synthese van beide deskundigheden. De toetstheorie kan uitstekende oplossingen bieden voor praktische problemen. Anderzijds kan de praktijkervaring van het toetsen en examineren zeer zinvol zijn bij de uitvoerbaarheid van theoretische concepten. Het is de wisselwerking tussen theorie en praktijk die de kwaliteit van het examen bepaalt. EXAMENS zal zich van andere tijdschriften gaan onderscheiden door ernaar te streven alleen die artikelen op te nemen die de synthese tussen theorie en praktijk bevorderen. Echter, conform de opvatting dat niets zo praktisch is als een goede theorie, mag het niet zo zijn dat de praktijk niet theoretisch is gefundeerd. Het tijdschrift EXAMENS zal zich richten op practici en theoretici en we zullen hen ervan proberen te overtuigen dat ze een twee-eenheid vormen. EXAMENS is ook bedoeld als een forum voor wetenschappelijk onderzoek en onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van examens in brede zin. Het tijdschrift zal ook discussies stimuleren en, vooral, praktische implicaties voor het Nederlandse en Vlaamse examensysteem benadrukken. Wij nodigen u van harte uit in die discussie te participeren door uw bijdrage hieraan in te zenden. De redactie zal op grond van dit uitgangspunt zorgvuldig keuzes maken bij het publiceren van artikelen. Uiteraard blijven de auteurs zelf verantwoordelijk voor de inhoud. EXAMENS besteedt aandacht aan de examenactiviteiten in de private sector en in de overheidssector. Daarbij gaat het vooral om thema’s als beleid, kwaliteit en organiseerbaarheid. In dit eerste nummer zijn met name bijdragen opgenomen die gaan over de mogelijkheden van de computer bij het ontwikkelen, afnemen en scoren van examens. Deze keuze is door de redactie gemaakt vanwege het thema van de conferentie van de Nederlandse Vereniging voor Examens (NVE). Namens de redactie, Henk van Berkel Ton Luijten
€ 6,95
