Alle artikelen - Abonneer je nu!
Evenwicht (september 2024)
Het brein in balans Het was een aantal jaar geleden, maar ik herinner met het nog goed. Al was het maar omdat ik er sindsdien vaker van hoorde. Ik stond op uit mijn stoel en moest direct weer naar de leuning grijpen, omdat de hele wereld om mij heen draaide. Een bezoekje aan de dokter bracht al snel de diagnose ‘draaiduizeligheid’. Het is een conditie van het evenwichtsorgaan in het middenoor. De gel die vanuit ons oor signalen naar de hersenen geeft over waar we zijn en hoe we ons evenwicht moeten bewaren, geeft door het ontstaan van korreltjes niet meer de juiste informatie door waardoor we ‘uit balans’ raken. Balans en evenwicht hebben veel te maken met de hersenen en met ons vakgebied, want hoeveel L&D’ers verzorgen geen vitaliteitsprogramma’s, werkgeluksessies en verzuimpreventie? Als we kijken hoe we naast de fysieke balans in de hersenen ons mentaal evenwicht kunnen bewaren, dan speelt onze prefrontale cortex een belangrijke rol. De prefrontale cortex is het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor hogere cognitieve functies zoals besluitvorming, planning, sociale interactie, emotieregulering en het behouden van een stabiele stemming: evenwicht dus! Ook neurotransmitters als dopamine, serotonine en noradrenaline beïnvloeden onze stemming, slaap, eetlust, aandacht en stress. Een juiste balans tussen deze stofjes is dus essentieel voor balans. We kunnen onze hersenen op verschillende manieren helpen om balans te bewaken, denk aan fysieke oefeningen en regelmatige lichaamsbeweging. En dan vooral beweging die veel van ons evenwichtsorgaan en coördinatie vraagt, zoals yoga en tai chi. Mindfulness en meditatie helpen ons om onze aandacht beter te richten en om onze emoties beter te reguleren. Daarnaast bevorderen ze ook de aanmaak van positieve neurotransmitters. Structuur en routine zorgen voor een dagelijkse routine bij het houden van een mentale balans. Daarbij is vooral voldoende slaap en rust belangrijk. Sociaal contact en positieve sociale interacties dragen bij aan het vinden van mentale balans en dragen bij aan het gevoel van welzijn en emotionele stabiliteit. Dus ook afspreken met vrienden hoort helemaal bij het zoeken naar evenwicht. En hoe gaat het nu met de draaiduizelingen zul je je misschien afvragen? En heb je dan alle dingen gedaan die je beschreven hebt? Nee dus, maar ik sta wel vaker op één been om een betere coördinatie en evenwicht te krijgen. Dus als je me op één been ziet staan, weet dan dat ik mijn oefening in mentaal en fysiek evenwicht aan het doen ben. Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Praktijk Van Amy Edmondson tot escaperooms, Evenwicht vinden, Jackelien van Dijk, Jasmijn Mioch & Jan-Arnoud Ruiter In gesprek met Amy Edmondson, Voorkom missers en omarm intelligente fouten, Ria van Dinteren In gesprek met Bram Bakker, Evenwicht komt niet vanzelf, Jackelien van Dijk In gesprek met Timo Hans, Waarom stress goed voor je is als je goed voor jezelf zorgt, Jasmijn Mioch A T D 2024, Vijf keer evenwichtig leven met bestsellerauteur Daniel Pink, Ria van Dinteren Om in evenwicht te blijven is constante beweging nodig, Nicole Loeffen Column, Houd op met die werk-privébalans! Jeanne Bakker Theorie Kopstukken, Werken vanuit je talent is de nieuwe yoga, Luk Dewulf Halve teams trainen met beter resultaat: Te hoog gegrepen? Riekie Weijman & Britt Brackenie Groeimodel voor lerende en innovatieve organisaties, Linda Koopmans, Lilian Woudstra, Wijnand Verschuur & Karin Vinke Inspiratie Casus over een leven lang leren, Samen lezen, samen leren, Kristin Dekkers Generaties met elkaar in gesprek, Gen Z in balans, Jan-Arnoud Ruiter, Sam Kuppens en Mees Wolterbeek Congresverslag, Waarom het ATD-congres mooi balanceert tussen leren en opladen, Evert Pruis
€ 6,95AI (mei 2024)
En dan ook nog even een voorwoord schrijven… AI zou mij vandaag heel goed kunnen helpen, maar ik doe het niet! Juist in dit themanummer over AI mijmer ik ook graag over hoe de wereld eruitzag zonder ChatGPT, waardoor je weliswaar niet leuker, beter en sneller aan het werk was. Maar het was wel de tijd dat je je enorm kon onderscheiden als je toevallig heel leuk, snel en beter was. Inmiddels kan iedereen een leuk plaatje maken – wel met drie benen in plaats van twee – en een brainstorm met ChatGPT levert al snel richting en ideeën op, zodat jouw presentatie sneller dan ooit in elkaar gezet kan worden. De voordelen zijn onmiskenbaar aanwezig. En de mensen die dit nummer mogelijk hebben gemaakt zijn allemaal toppers, die precies weten wat je wel en niet kan doen. Hoe AI de L&D’er gaat helpen en hoe je de juiste vragen stelt zodat je ook echt het antwoord krijgt waarnaar je op zoek bent. Maar toch, een aantal jaren geleden werd ik gevraagd om als ‘breinexpert’ iets te vertellen over het internet en het brein. AI was er al wel maar ChatGPT nog niet, dus het werd tijd om de tegenstellingen eens op te zoeken. En die waren er vooral als het ging om jonge breinen. Inmiddels zijn de scholen ook mobielvrij en dat heeft alles te maken met de hersenontwikkeling van kinderen. Een mobiel, maar ook ChatGPT, geeft instant antwoorden waardoor ons brein een prettig gevoel ervaart. Sterker nog, dit is zo plezierig dat we de mobiel steeds pakken als we ons vervelen of we snel een antwoord willen hebben. Nadelig voor jonge breinen, omdat je juist van verveling creatief wordt en het ook de bedoeling is dat je samen gaat werken om ook de toekomstige complexe vraagstukken op te kunnen lossen. Manfred Spitzer spreekt zelfs van ‘digitale dementie’. Het tegengeluid is er ook, en dat gaat over de eindeloze mogelijkheden die we hebben als we AI zien als ons uitgebreide geheugen waardoor er juist meer ruimte is voor creativiteit en contact. Denk aan de mens versus de schaakcomputer, waarin de combinatie mens-computer enorme creativiteit opriep bij de spelers. Als L&D’er kunnen we sneller en effectiever werken. Geen dagen analyseren van Excel, maar AI gebruiken waar het goed in is. L&D en AI samen zodat er een mooie combinatie ontstaat. Ik vermoed dat we aan het begin staan van een ontwikkeling die ‘werk’ en ‘leren’ voorgoed gaat veranderen. En de twijfel blijft: Toch nog even door ChatGPT halen? Ben ik wat vergeten? Kloppen mijn zinnen wel? Ook ik ben gegrepen door het AI-virus, want ik wil het wel snappen en het genoegen is groot als ik een groep studenten heb die ik kan uitleggen hoe het werkt. Waarschijnlijk is mijn voorsprong tijdgebonden want er komen vast slimmere programma’s waarbij je ook nog prompts kan laten maken zonder dat je een goede vraag stelt. Maar die zijn er nu nog niet. Gelukkig tref je voldoende voorbeelden in dit nummer waardoor jij zomaar een stapje verder komt in de wonderlijke wereld van AI. Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Praktijk Prompt de toekomst in, Sibrenne Wagenaar & Niek de Groot Een venster naar de toekomst van HR en L&D, Silicon Valley, Remy Gieling Portret: Geraldine Voost, Mijn werk is nu al flink veranderd door AI Beter, leuker en sneller evalueren met gen AI, Ilona Boomsma Je eigen kennis, maar dan slimmer, Jean-Luc Laval L&D-versterkers met ChatGPT, Jos Arets Portret: Stella Collins, AI en neurowetenschap, Ria van Dinteren Een nieuw era van persoonlijk en adaptief leren, Rogier Gerritsma Theorie Column, Is AI een uit de hand gelopen pen? Jeanne Bakker In gesprek met Steven Dorrestijn, Een ethische blik op AI, Sibrenne Wagenaar Portret: Loes Thuis, In gesprek met én over AI Wat zegt onderzoek over AI? Barend Last Generative AI in L&D, Myra Roldan Portret: Peter Faulhaber, ChatNS en de bucket Inspiratie HRD-TOOL, Hoe voelen effectieve gesprekken? Mireille Beumer Internationale L&D-koplopers in AI, Ger Driesen In gesprek met Mieke De Ketelaere, AI: Balanceren op de grens van vooruitgang en gevaar, Niek de Groot Column, Weggegooid geld, Rens van der Vorst Van persona tot evaluatie, Ontwerpen met AI en ChatGPT, Joitske Hulsebosch & Sibrenne Wagenaar Wat is wijsheid? Remco Lieon & Ilona Boomsma Portret: Don Blaauw, Er is niets zo leuk als een hallucinerende AI, Sibrenne Wagenaar
€ 6,95Beweging (februari 2024)
In beweging komen Wellicht is het je ontgaan, maar de nieuwe reclames van Kia auto’s gaan over beweging: “Movement that inspires”. Tijdens de voorbereidingen van deze uitgave bleek telkens weer dat het hierover gaat als we het hebben over beweging. We raken geïnspireerd door acties en vernieuwing. Als we sollicitanten vragen waar ze willen werken dan is dat bij een bedrijf dat innoveert. Stilstand is achteruitgang in deze tijd. Als het gaat over leren dan herken ik dat: je moet in beweging zijn om de volgende beweging weer in te kunnen zetten. Met Isolde Kolkhuis Tanke schreef ik een artikel over ontwikkeling en in beweging komen, waarin we ontwikkelen en verstarren koppelen aan de kennis over het menselijk brein. Het idee achter ‘onze’ beweging was het gegeven dat we vastlopen als we te laat in beweging komen. Onze conclusies deel ik graag nog een keer. Inmiddels heeft iedereen wel door dat een learning management system de toekomst vormt van leren in het bedrijf; de mensen die plannen met behulp van papier en pen of een Excelsheet ten spijt. Aan sommige zaken ontkom je niet, denk aan blended leren, duurzaamheid en de energietransitie. We moeten instappen en doorontwikkelen, maar op welk moment moet je dan in beweging komen? In ons artikel beschrijven we de tragedie van degenen die te laat instappen, die door blijven werken met oude systemen en daarmee hun eigen breinpatronen verwaarlozen. Doordat deze te late instappers waardering blijven krijgen voor hun werk, raken zij verstrikt in een patroon van verstarring. Laat ik maar doen wat ik altijd deed, dat voelt safe! De vroege instappers beginnen aan alles wat nieuw is. Deze vroege instappers hebben natuurlijk al volop met ChatGPT geëxperimenteerd en zijn daar met vallen en opstaan verder in gekomen. Er is iets bijzonders aan de hand met degenen die vroeg in beweging komen. Zij worden namelijk gecomplimenteerd met het feit dat ze bewegen en weer begonnen zijn met iets nieuws. Bovendien kunnen ze in vrijheid blunderen, want niemand weet nog precies hoe het moet. Zij kennen een opwaartse leercurve, blijven in beweging en staan ook weer open voor het nieuwe uitdagingen. In beweging zijn en komen is het doel van deze vroege instappers en daar worden zij om gewaardeerd. Dat werkt leren in de hand, want vroege instappers willen experimenteren. We hebben dus in elk bedrijf vroege instappers nodig; mensen die in beweging willen komen. De ervaring leert ons wel dat sommige bewegingen niet doorzetten, maar als we vroeg beginnen dan kunnen we er ook weer tijdig mee stoppen. En mocht je je afvragen of wij onze artikelen door ChatGPT laten schrijven, dan is het antwoord vooralsnog ‘nee’, maar we experimenteren er wel mee. Doen jullie mee? Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Praktijk I like to move it move it, Joyce Marijnissen, Jan-Arnoud Ruiter & Jurgen Visser Intelligent bewegen, In gesprek met Fabio D’Agata, Jackelien van Dijk & Jan-Arnoud Ruiter Beweging creëren met AI, In gesprek met digital shaper Jaap Kohlmann van Enexis, Ria van Dinteren Trainers in beweging, Speeddate wandelsessie, Evelien Stedelaar Interorganisationeel leiderschap voor een wereld in beweging, Leiderschapsontwikkeling voor de 21e eeuw, Peter Bos, Kazimier Helfenrath & Mariëlle Stevens Trainers in beweging, Ballen in beweging, Remco van der Raad Hoe AI als universele opleider de L&D-sector gaat veranderen, Jeroen Krouwels ’s Heeren Loo beweegt mee met talent, Ramon de Groot Theorie Word je er ook zo moe van? Dan ben je toe aan een update! Hoe updates van de jongsten werkenergie opwekken bij alle generaties, Aart Bontekoning & Eva de Korte Even bellen met professor dr. Erik Scherder, Joyce Marijnissen & Jan-Arnoud Ruiter Trainers in beweging, Lichaamsbeweging verandert je humeur, Frank Serraarens Opgesloten zitten in een baan, Hoe creëer je beweging? Merel Feenstra-Verschure Kopstukken, Coachen met impact, Vijf kritieke succesfactoren voor zelfsturend leren, Marijke Lingsma & Aty Boers Inspiratie Vierstemmig veranderen is wederkerigheid wekken, Marjoleine Jansen & Ewald Theunisse HRD-TOOL, Zes bewegingen in ons vak nader bekeken, Joyce Marijnissen & Ria van Dinteren Column, Hoe ik in beweging kwam, Jeanne Bakker Trainers in beweging, Verbinding is: je tegenstander inschakelen in plaats van uitschakelen, Vincent de Lusenet
€ 6,95Identiteit (november 2023)
Identiteit Wie ben je als je niet werkt? Dat heb ik me de afgelopen maanden wel eens afgevraagd. Noodgedwongen zat ik op de bank en kon ik even niet werken. Doemscenario’s van geraniums en andere schrikbeelden over pensioen kwamen regelmatig aan mij voorbij. De vraag ‘wie ben ik als ik niet werk?’ bleek ineens heel relevant. Want met wie heb je dan contact en wat doe je dan de hele dag? Dat ik niet de enige ben die daar mee zit, bleek al gauw toen ik aan anderen ging vragen hoe dat eigenlijk voor hen zat. In mijn omgeving ken ik veel gedreven professionals die het liefste doorwerken tot ver na hun pensioen. Maar ook mensen die al vroegtijdig met pensioen zijn gegaan maken deel uit van mijn kennissenkring. Dus ik heb me een tijdje bij hen gevoegd om eens te kijken of dat wat voor mij was; veel koffie gedronken dus en langzaamaan de dag doorgekomen. Mijn conclusie is dat het vast voor veel mensen fijn is om niet te werken en rust te pakken om hobby’s en andere zaken voorrang te geven, maar ik houd vooral van werken. Nu heb ik natuurlijk ook het leukste werk van de hele wereld en dat geldt lang niet voor iedereen. En zoals onze breinen dan werken heb ik natuurlijk gekeken naar argumenten die mijn stelling ‘ik werk liever’ onderbouwen. Er zijn inhoudelijke leer- en ontwikkelargumenten om vooral bezig te blijven met werk of een uitgebreide hobby en dat heeft te maken met onze cognitieve reserve. Het is een term die Eric Scherder gebruikt om aan te geven dat we onze hersenen in beweging moeten houden om achteruitgang van onze hersenen – het is overigens onvermijdelijk dat ze achteruitgaan – te vertragen. Achter de geraniums en niet meer leren/veranderen is dus voor de opbouw van deze cognitieve reserve geen goed plan. Een nieuwe studie, nieuw werk of een instrument leren bespelen houdt onze hersenen jong en flexibel. Waar we ook nog bij stil kunnen staan is natuurlijk het begrip ‘identiteit’ zelf. Want wie we zijn wordt toch ook mede bepaald door onze omgeving en dus ook ons werk. Zo is er bij sommige beroepen een echte vergroeiing tussen wie jij bent en wat je doet. Dat zie je onder andere veel in de zorg terug. En bij andere beroepen wil je juist in privétijd en tijdens werk iets anders uitstralen. Identiteit is wat dat betreft fluïde en ook afhankelijk van waar en met wie je bent. Een van de geïnterviewden in dit nummer gaf aan dat het helpt als je werk goed past bij je identiteit omdat het werk dan als vanzelf gaat. En ik ben gelukkig weer een beetje mezelf, weg van de koffieafspraken en terug in het werk om mijn cognitieve reserve op te bouwen. En mijn identiteit vaart daar wel bij. Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Praktijk Deel je verhaal, Jasmijn Mioch & Sergio Panday Ik kom uit de wereld, Yvonne Zoethout & Albert de Leeuw Identiteit Bouwsteen #4 van de Rockstars Methode, Raymond de Looze Identiteit is een illusie, Lenette Schuijt Identiteit van organisaties, Jaap Boonstra Column Generatie-Z: de generatie van Zelfsturing, Marinka Kuijpers Een bril die diversiteitstrainingen transformeert VR-training als gamechanger voor de inclusieve werkvloer, Sergio Panday & Jasmijn Mioch Column Omarm je identiteit, Mireille Ollivieira Theorie Kopstukken, Tussentaal, Uitdrukking geven aan wat zich tussen mensen afspeelt, Marijke Spanjersberg Hoe ontwikkelidentiteit kan bijdragen aan L&D-praktijken, Eindeloos nieuwsgierig, Manon Ruijters & Gerritjan van Luin Inspiratie De nood en noodzaak van creatief denken in organisaties, Ode aan onze creativiteit, Elleke van Gelder Leercarrousel om leermotivatie te versterken, Karin de Jong Column Een dynamische dans, Jeanne Bakker Organisatiemodellen op basis van essentiële principes, Slim organiseren, Miriam Maan & Sjoerd Hogenbirk
€ 6,95Slim (september 2023)
Vraag het aan de slimme AI Als je ergens nog niet het fijne van weet of je bent op zoek naar een breder kader of je weet niet precies wat je invalshoek moet gaan zijn, dan kun je dat vragen aan een slimme Artificial Intelligence (AI): de ChatGPT. Op de vraag wat slimheid nu eigenlijk is krijg je het volgende antwoord: “Slimheid is meestal gerelateerd aan intellectuele vaardigheden en het vermogen om problemen op te lossen of beslissingen te nemen op basis van logische overwegingen. Het is een praktische vaardigheid die wordt gebruikt om te overleven en te slagen in het dagelijks leven. Slimheid wordt meestal geassocieerd met snelle reacties, verstandige beslissingen en het vermogen om complexe problemen op te lossen.” Wouw, dat is best een geweldige definitie. En ook best slim en snel gevonden eigenlijk. Toch relateer ik slimheid ook nog met iets anders, namelijk met je leerstand of je op groei gerichte mindset, je vermogen om de moed niet op te geven en door te zetten als het lastig is. Deze (oude) theorie van Carol Dweck is inmiddels bijna gemeengoed geworden in het L&D-landschap. Zij onderscheidt twee manieren van denken over leren: de fixed mindset en de growth mindset. Waarbij de fixed mindset staat voor mensen die bang zijn om risico’s te nemen en dus alles bij het oude laten. Mensen met een growth mindset daarentegen genieten van uitdagingen en leren, en proberen al in een vroeg stadium iets nieuws uit. In de tijd van veranderingen, AI, ChatGPT en robotisering met daarnaast krapte op de arbeidsmarkt, is het dus slim om mensen met een op groei gerichte mindset om je heen te hebben, want met hen heb je al een slag gewonnen. Toch is het niet alleen een individuele zaak. Als jouw organisatie er niet voor zorgt dat je kan leren – lees: af en toe een fout mag maken – dan leer je je al snel aan te passen en stopt de groei. Als we het aan de ChatGPT vragen dan levert dat al snel tien tips op, waaronder positieve waardering, leerdoelen, op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen, samenwerking stimuleren en investeren in een leercultuur. Op nummer acht staat investeren in technologie. Persoonlijk denk ik dat investeren in technologie best hoger geplaatst mag worden, maar misschien wil de ChatGPT zichzelf niet op de borst kloppen? We leven in een periode waarin slimme hulpmiddelen voorhanden zijn. Ik gun iedere L&D’er speelruimte om ermee te experimenteren. Dat zou ik best SLIM vinden. Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Praktijk Is dat wijs(neus)? Slim, slimmer, slimst! William de Kaste De invloed van ChatGPT op leren, opleiden en onderwijs, Wilfred Rubens Van ‘Please, shut up’ naar ‘Smart up, please’, Innoveren in gestolde organisaties, Maarten van Gils & Steffi Menten Beleving verandert, In gesprek met Danny Han over de implicaties van opkomende technologieën, William de Kaste & Sibrenne Wagenaar Gamend naar de top, Hoe gamen je vaardigheden kan versterken en je professionele leven kan beïnvloeden, Chris Slotboom & Steven Dekker Theorie Slim professionaliseren en organiseren, Learning & Development, Nick van Dam & Hester van Breda-Verduijn Ze moeten nog veel leren, maar kan dat altijd wel? Jongere medewerkers, Isolde Kolkhuis Tanke Zin of onzin? Persoonlijkheidstesten, Danny Mullenders Inspiratie Impact van leertrajecten versterken door te onderzoeken wat werkt, Praktijkverhaal Amsterdamse School, Hester Hubbeling & Marjolein van Vossen Top 20 Slimme Tools: Werk slimmer, niet harder, Jasmijn Mioch Ecosysteem voor leren en performance support, Slimme verbindingen van bouwstenen voor meer effectiviteit en duurzaamheid, Ger Driesen Bedankt voor de oplossing, maar wat is het probleem? L&D-analysemodel, William de Kaste & Paul Jacobs Waarom 'nee' zeggen tegen een tender de enige slimme keuze is, Column, Jeanne Bakker
€ 6,95Punt (mei 2023)
Als we maar niets verliezen… Ons brein is veel gevoeliger voor het idee dat we wat verliezen, dan dat we ons kunnen voorstellen wat het betekent om iets te winnen/krijgen. De meest bekende experimenten zijn die van Amos Tversky en Daniel Kahneman, waarin zij aantonen dat het verlies van 100 euro ons meer doet dan dat we plezier beleven aan het winnen van 100 euro (loss aversion; Tversky & Kahneman, 1992). We nemen ook grotere risico’s om geen verlies te lijden. In 2005 heeft Kahneman zijn studie nog eens overgedaan en uitgevonden dat we alles doen om de dopaminerush van belonen te ervaren. Ook als dat betekent dat we meer kunnen gaan verliezen (Novemsky & Kahneman, 2005). In 2017 was ik in Amerika bij een congres en ontmoette ik Maria Konnikova, een neurowetenschapper die onderzoek doet naar verlies. Zij vindt het prettig om haar onderzoek daadwerkelijk zelf te beleven en mee te doen. Destijds onderzocht zij hoe pokerspelers omgaan met verlies. Immers daar zijn de risico’s groot, is de context een beroepsmatige en is er naast veel te winnen ook veel te verliezen. Simpel gezegd, het zou zomaar kunnen dat spelers geneigd zijn om grote risico’s te nemen met als gevolg grote verliezen. Net als in de Kahnemans studie zouden zij op zoek kunnen blijven naar die hoge dopaminerush. En zo ging Maria pokeren om te ervaren wat er gebeurt in haar brein als ze poker speelt. Ook sprak ze andere pokerspelers over hun ervaringen. Hoe gingen zij om met verlies? Haar collega-spelers benoemden momenten waarop ze overmand werden door emoties: momenten die volgen op verlies of winst. Neem op deze momenten geen beslissingen, adviseerden zij haar, dat zijn momenten waarop je even niets doet. Mocht je de oude flipperkasten uit de jaren 80 nog kennen, dan herken je het begrip ‘TILT’ als de kast tijdens het flipperen zo hard werd geschud dat hij stil viel. De pokerspelers noemen het moment na winst of verlies een ‘TILT-moment’. Zij wachten en doen niets, totdat ze weer helder kunnen denken en hun strategie kunnen vervolgen (Konnikova, 2020). Kunnen we iets leren van de TILT-momenten van deze pokerspelers als we kijken naar de moeite die we hebben om ergens een PUNT achter te zetten? Misschien wel. Ik moet in dat kader denken aan de vergadercultuur in Nederland versus die in Amerika die ik ervaarde bij de ATD, de beroepsvereniging van HRD-professionals. In Nederland vinden we het belangrijk om tijdens vergaderingen onze eigen mening te laten horen, met veel discussies en soms hoog oplopende emoties tot gevolg. In Amerika doen ze dat anders. Daar wordt een thema ingebracht, iedereen wordt gehoord en vervolgens word je bedankt voor je input. Bij de volgende vergadering hoor je dan welk besluit er is genomen, soms onderbouwd met meegewogen argumenten. Dit uit elkaar trekken van het verzamelen van argumenten en besluiten zorgt ervoor dat de emoties minder hoog oplopen, iedereen gehoord wordt en niemand bang hoeft te zijn om verlies te lijden. En wat is er van Maria Konnikova geworden? Naast onderzoeken en publiceren, speelt ze tegenwoordig ook op professioneel niveau poker. Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Praktijk Anders zet je toch gewoon een punt? Sibrenne Wagenaar Een komma is inspirerender dan een punt, Peter Perceval Waarom werken we toch zo hard? En wat kunnen we doen om dat te stoppen? In gesprek met Thijs Launspach, Sofie Willox & Sibrenne Wagenaar Het dode paard moet je feestelijk begraven! In gesprek met Marije van den Berg, Ria van Dinteren Dikke vette punt achter kroketevaluatie, Data – dashboard – doen, Ilona Boomsma, Guus van Deelen & Carmen Smeenk Ontleren om iets nieuws te leren. Waar of niet waar? Sofie Willox We zijn toe aan een grote onderhoudsbeurt, In gesprek met Martijn Aslander, Sibrenne Wagenaar Theorie Zelf op onderzoek uit, Steeds meer mensen krijgen de smaak te pakken, Suzanne Verdonschot De kunst van vertragen, In gesprek met Arend Ardon, Sibrenne Wagenaar De bedoelingvan stoppen is doorgaan, Op zoek naar stoprituelen, Wilfred Verweij Ik laat me gek maken, De Voldoende Filosofie als alternatief, Chris Rooijakkers Inspiratie Transitie binnen de brandweer, Leiderschapsidentiteit als katalysator voor cultuurverandering, Lies Paelinck PAIN: Professionaliseringstraject voor fysiotherapeuten, Duurzame gedragsverandering op de werkvloer, Nienke Boere, Han van Dijk & Ilya Zitter, met dank aan Stefan Elbers Rituelen helpen bij stoppen en verandering, Column, Danielle Braun
€ 6,95Schaarste (februari 2023)
De wet van het afnemend grensnut Het zegt u misschien niets, maar in de vooravond van het ter perse gaan van dit themanummer moest ik even denken aan deze wet. Het is een economisch principe dat als we te veel hebben van iets, we er minder blij van worden. En als onze keuze te groot is, we minder tevreden zijn met onze keuze. Deze laatste bewering komt niet uit de economie maar uit de neurowetenschap. Stel je een ijssalon in Italië voor waar je soms wel kunt kiezen uit 40-50 verschillende ijssmaken. En dan ziet het er ook nog allemaal bijzonder prachtig en kunstig uit. Het is al moeilijk om te kiezen maar hoe tevreden denk je te zijn als je buiten staat met twee met moeite uitgekozen bolletjes ijs? Juist… weinig tevreden met je keuze omdat de keuze al zo vreselijk moeilijk was en je dus ook weet wat je hebt laten liggen. Terwijl je met een kleinere ijssalon met zo’n vijf tot zes smaken in de vitrine veel beter af bent. Dat wil zeggen: je bent meer tevreden met je keuze als je tot twee bolletjes bent gekomen. Terug naar die grote ijssalon: je hebt je twee heerlijke bolletjes op en vlak daarna krijg je er weer twee, en dan nog eens twee. Los van de misselijkheid is het o zo heerlijke ijsje ineens een enorme opgave geworden. Dat is de echte wet van het afnemend grensnut, een economische wet die aangeeft dat als alles er in overvloed is, de vraag en tevredenheid dalen. Kijken we naar ons eigen werk in de huidige context van schaarste, dan spelen beide wetmatigheden een rol. Stel je voor dat je horecaondernemer bent en je hebt de keuze uit wel 100 kandidaten voor de functie van gastheer/gastvrouw, of dat als er iemand ontslag neemt er direct mensen bij je op de stoep staan te trappelen om te beginnen. Kun je je voorstellen dat dit zou gebeuren in de zorg of het onderwijs? Deze tijd is helaas voorbij. Nu hebben we te maken met minder mensen en minder keuze, en om maar met Elaine Biech te spreken uit het vorige nummer (TvOO 2022-4 Natuur): dan moet je als HRD’er aan de tafel zitten want dat betekent opleiden, omscholen, verleiden, iets passend maken en innovatie. Dat is natuurlijk het mooiste van ons vak: als er niets meer op de conventionele wijze kan, dan moeten we iets gaan bedenken. Dus tijden van schaarste, je zou het niet zeggen, lenen zich bij uitstek voor innovaties. Denk aan technische innovaties, maar ik zou het ook geweldig vinden als we onze organisatiestructuren eens afstoffen want wie weet zit er ergens nog een beroepsgroep waar er heel veel van zijn en zouden die zomaar ingezet kunnen worden op plekken waar we mensen tekortkomen. En minder regels zou ook wel fijn zijn, dan kunnen we zomaar iets fantastisch ontdekken wat buiten de lijntjes gaat. Enfin, in dit nummer veel ideeën, voorbeelden om je door deze periode van schaarste heen te helpen. Voorlopig is het einde nog niet in zicht… Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Thema Schaarste dwingt tot anders denken en doen, Robert Dollevoet, Marlieke van Grinsven & Jurgen Visser Vaarwel tegen traditionele selectieprocedures! Janneke Oostrom Van schaars goed naar menselijkheid in overvloed, Sandra van Overveld De techniek van leven lang leren Leren in de techniek, Judith van Heeswijk Leren in de tweede loopbaanhelft, Tineke van Kooten De vicieuze cirkel, Waarom biculturele diversiteit in de bedrijfstop nog steeds uitblijft, Sergio Panday Niet het grote ontslag, maar de grote opstanding. Naar betekenisvol ondernemen en werken, Kees Klomp & Johan Reijenga Theorie Schaarste biedt een kans om te investeren in mensen, Klaas-Jan Reincke & Arnold Bakker Teruggrijpen op klassieke theorieën bij actuele vraagstukken, Kopstukken, Emma Lodder & Joseph Kessels Hallo, ben je er nog? In gesprek met Stefan van der Stigchel, Jurgen Visser & Jasmijn Mioch Inspiratie Breinmythes, Pseudowetenschap is schadelijk, Jeanne Bakker Hoe doen zij het? Praktijkoplossingen van creatieve HRD-vakgenoten in de strijd tegen schaarste, Paul Raaijmakers, Charlotte Simons, Erik-Jan Ginjaar Klooien, Column, Karin de Galan Snoepwinkel, Dominique de Leeuw
€ 6,95Emoties (november 2022)
Kleur van emoties De eerste keer dat ik het prentenboek De kleur van emoties (Llenas, 2014) zag, was ik er direct van onder de indruk. Via prachtige uitklapbare prenten werden de basisemoties in begrijpelijke taal weergegeven: door de tekeningen kon je je precies voorstellen welke emotie het was en waar hij voor diende. Datzelfde gevoel kreeg ik bij de Disneyfilm Inside Out (Docter, 2015) over het nut van alle emoties; ook bedoeld voor kinderen. In onze L&D-praktijk hebben we niet van die prachtige boekjes en films om ons te leren om te gaan met emoties. We modderen wat aan met de ‘onderstroom’ en weerstand en als het echt lastig wordt dan is er een gespecialiseerd bureau om iets te doen met mediation. Wat ons het meeste tot mensen maakt en ook (werk)plezier geeft is vaak lastig te managen. Kijken we naar de wijze waarop ons brein is opgebouwd, dan is daar wel een verklaring voor te vinden. Ons reptielen- en zoogdierenbrein of limbisch systeem is in het hier en nu een uitstekend systeem om ons te helpen overleven, maar erg redelijk en cognitief is het niet. Die functies bevinden zich meer in de neocortex. Over het algemeen genomen kunnen we er van uitgaan dat diezelfde neocortex een hoofdrol speelt op het werk. Immers we plannen, analyseren en bedenken van alles. En soms wordt dat wreed verstoord door emoties van jezelf of anderen. Overigens niet altijd negatief; we kennen ook allemaal van die eureka- en geluksmomenten waardoor we geïnspireerd raken. Echter de negatieve emoties en weerstand maken het niet altijd makkelijk. Doordat de emoties in een oud deel van ons brein gereguleerd worden (de amygdala) zijn we meestal niet meer voor rede vatbaar: we voelen ons bedreigd en daar willen we vanaf. Het aantal neuronen in het gebied van de amygdala bepaalt mede waarom de een snel in een overleefstand schiet en het bij de ander wat later komt. En dat heeft dan allemaal weer te maken met waar we aan bloot zijn gesteld. Een aantal jaren geleden kwam er naast het IQ (onze cognitieve intelligentie) een nieuw soort intelligentie dat ons in staat zou stellen om succesvoller te functioneren in het werk: de emotionele intelligentie (EQ). Emotionele intelligentie omvat vier elementen (Vingerhoets, 2021): 1. Herkennen van emoties bij de ander: heb je in de gaten wat de ander ervaart? 2. Begrijpen van emoties: inschatten welke situaties leiden tot bepaalde emoties bij de ander. 3. Gebruikmaken van emoties: mate waarin je in staat bent om emoties op te wekken om iets voor elkaar te krijgen in je werk. 4. Beheersen van emoties: ben je in staat om emoties te onderdrukken als de situatie daar om vraagt? Deze vier kwaliteiten zouden moeten leiden tot succesvollere werkrelaties en zijn ook nog eens ontwikkelbaar en te trainen. Vooral die ‘beheersing en discipline’ zou wat mij betreft wat meer ontwikkeld mogen worden. Wellicht moeten we daar eens een prentenboekje over maken! Ria van Dinteren hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Thema Leren in een rollercoaster van emoties, Niek de Groot & Jan Arnoud Ruiter Er was eens een verhaal dat mensen veranderde, Timon Blok Hoe ga je met elkaar om in teams? Psychologische veiligheid, Hans van der Loo Positief leiderschap en emoties in het onderwijs, In gesprek met Ingrid Tiggelaar, Ria van Dinteren Denken met je lichaam, Leadership presence, Antonie Knoppers Negatieve gedachten de baas, Karin de Galan & Peter Baggen “Ik kan het niet alleen” In gesprek met Richard de Hoop, Jan Arnoud Ruiter Theorie Emoties en leren, Ad Vingerhoets Schaamte als krachtbron voor ontwikkeling, Aukje Nauta Effectief samenwerken zonder ruis, Pleidooi voor herwaardering van discipline, Edwin Zasada Emoties als Prittstift van kennis, Hoe maak je een e-learning die blijft plakken? Nico van der Veen Onvergetelijke leerervaring HRD-tool, Anne van de Wijgert Inspiratie Meezingen om te leren, Emoties in smartlappen, Ria van Dinteren Meer emotietalk op de werkvloer please! Column, Mariska Cornelissen Verbindende dialoog over persoonlijke energie, EnergiePuzzel, Chantalle Weemaes
€ 6,95Natuur (september 2022)
Natuurlijk leren Het was in de jaren nul dat ik voor het eerst de term ‘natuurlijk leren’ hoorde. Destijds hield dat in dat we de natuurlijke werking van ons brein gebruikten bij het design van ons leerprogramma. Afgelopen jaar heb ik in de Canon van leren & ontwikkelen een stuk geschreven over de grondleggers van het natuurlijk of brain based leren: Renate en Geoffrey Caine. Zij is geboren in Duitsland en al op jonge leeftijd naar de Verenigde Staten vertrokken, waar zij zich heeft gebogen over de ombuiging van het in haar ogen traditionele onderwijs in de VS naar een meer natuurlijke vorm. Haar man is geboren in Zuid-Afrika en geëmigreerd naar Australië waar ze elkaar vonden in het maken van een nieuw onderwijscurriculum voor de staat New South Wales in Australië. Dat project resulteerde in een artikel over de natuurlijke werking van het brein en hoe je dat kon gebruiken bij leren. Een aantal van hun bevindingen is nog steeds relevant, zoals het principe dat bewegen helpt bij leren en dat we ons geheugen moeten stimuleren en patronen maken van dat wat we moeten leren. Ook herhalen is een van hun principes. Het meest belangrijke is wel dat elk brein uniek is en dat we daarom moeten aansluiten bij elk individu en zoveel mogelijk kennis moeten nemen van wat iedereen al weet; inspelen op voorkennis dus. In dit nummer zien we nieuwe en andere manieren om te leren en in te spelen op verschillende culturen. Ook duiken we dieper in de werking van ons brein en leren we hoe we onze omgeving kunnen verrijken om zodoende beter, langer en dieper te leren. Natuurlijk leren kunnen we uiteraard ook letterlijk uitleggen: leren in en van de natuur gebeurt steeds vaker. We trainen op prachtige locaties en coachen in de natuur. Ook het echtpaar Caine moedigde leren in de natuur aan: door buiten te leren kunnen we extra zuurstof naar ons brein toe sturen. Buiten wandelen zet aan tot creatiever denken en beweging stimuleert het hersengebied rondom je hippocampus. Deze hippocampussen zorgen voor opslag en ophalen van zaken uit je geheugen. Een gegeven dat we allemaal wel kennen als we iets kwijt zijn, want de meeste mensen lopen dan even terug naar waar ze waren voordat ze (hun sleutels) kwijtraakten. En wie kent Het geheugenpaleis (Foer, 2011) niet, waarin beschreven wordt hoe we een bekende ruimte kunnen gebruiken om belangrijke begrippen van bijvoorbeeld een speech te koppelen aan deze zelfde ruimte? Moet je dan je speech geven dan ‘loop’ je als het ware door je speech heen. In dit nummer vind je naast weetjes over leren ook allerlei mooie voorbeelden van leren van de natuur. Ria van Dinteren is hoofdredacteur van TvOO hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Thema Natuurlijke inspiratie, Jasmijn Mioch, Olivia Kramers & Sofie Willox Opgroeien terwijl de wereld in brand staat - Jongeren betrekken bij beleid en toekomstplannen, Yvonne van Sark Mentaal en fysiek uit je comfortzone op 3000 meter - Even bellen met Joris Smeyers, Jasmijn Mioch Een ruimer perspectief op menselijke dilemma’s - De werking van beweging en natuur, Annemarie van Haaren Leren van guppy’s in Burgers’ Zoo - In gesprek met Eric de Blok, Jasmijn Mioch Pelgrimeren is reflecteren - Hoe ik onderweg naar Santiago de Compostela een betere coach werd, Thomas Vencken Theorie Sommige dingen zijn niet meer aan te leren - De (on)maakbaarheid van ons brein, Katelijn Nijsmans Als je in de natuur niet leert, ga je gewoon dood - In gesprek met Ylva Poelman, Olivia Kramers & Jasmijn Mioch Waar ben jij eigenlijk van? In gesprek met Kiki Verbeek, Sibrenne Wagenaar Inspiratie Leren als businesscase - In gesprek met Elaine Biech, Ria van Dinteren Diepere reflectiemomenten in de natuur - Even bellen met Sofie Willox, Jasmijn Mioch Hybride bijeenkomsten: de kracht & de kanttekeningen Matthijs Steeneveld Focus op ontwikkeling - Innovatief performancemanagement bij farming innovator Lely, Jan Vriens Wat kunnen we leren van digitale nomaden? Column Esther Jacobs Zigzaggend vertragen - Even kletsen met Laura van den Ouden, Sofie Willox
€ 6,95Hybride (mei 2022)
Hybride Van tevoren krijg ik te horen dat er een deelnemer ziek is, of die dan ook digitaal kan meedoen? O, en ook leuk: de deelnemers hebben geregeld dat er iemand van de raad van bestuur aanschuift bij de discussie vanmiddag. En of ik even een Teams-uitnodiging kan sturen, zodat we de bestuurder op een groot scherm hebben. En heb ik zelf een HDMI-kabel? Deze organisatie heeft niet zoveel met Apple-computers, dus heb je zelf ook een adapter? Komt het jullie bekend voor? En voelen jullie je net als ik soms naast begeleider van een groep ook nog ICT’er, technicus en klusjesvrouw? Het hybride werken heeft zo zijn voordelen, want het maakt meer mogelijk. We kunnen immers ook thuis werken, pakketjes ontvangen en hebben de rust om een stukje te schrijven voor TvOO. Maar de nadelen ervaar ik vooral als ik als mobiele digitale eenheid alle ballen in de lucht moet houden, niet alleen in mijn zaal, maar ook met de mensen thuis, die er zijn en die er nog gaan komen. Deze manier van aandacht verdelen is voor ons brein nu niet bepaald gezond. Teveel ballen in de lucht zorgt dat onze focus verdwijnt, we maken fouten en in plaats van de voordelen van hybride te ervaren, ervaren we alleen nog maar stress of het allemaal wel goed gaat. Of de wifi het doet, de snoertjes aangesloten zijn en/of we onze aandacht wel kunnen verdelen. Daarom ben ik ook zo blij met dit nieuwe themanummer van TvOO, want hierin belichten we de verschillende kanten van hybride werken. Hybride leiderschap of jouw hybride mindset zijn thema’s die aan de orde komen. Het is immers pas sinds kort dat we allemaal kennis hebben gemaakt met hybride werken. Maar even terug naar mijn zaaltje! Als er één ding is dat ik heb geleerd, is dat de combinatie een uitdaging is als je een live groep hebt en een paar mensen online. Online is dwingend qua afspraken, tien minuten pauze is voor onliners heel hard, terwijl live de mensen best iets langzamer kunnen lopen van de koffie naar het zaaltje. Daarnaast is een vraag live ook dwingender dan de online aandacht. Live prikkels zijn nu eenmaal krachtiger, omdat je met meer zintuigen in het zaaltje bent dan alleen met het beeldscherm en af en toe een chat. Mijn gouden tip: benoem deze issues en deel dit met je livepubliek. En als je er helemaal bedreven in gaat worden, zorg dan dat zij allemaal met een telefoon of tablet met iemand online gaan samenwerken. Voor jou als facilitator heb je dan drie goede dingen gedaan: • je profiteert van 100 procent hybride; • je staat met twee benen in je zaal en kunt focussen; • je helpt de mensen in de zaal met leren, want iets uitleggen aan iemand anders helpt jou ook om beter te onthouden. En dan heb ik zomaar het gevoel dat we nog wel vaker het thema hybride op de agenda krijgen. Ria van Dinteren, hoofdredactie, hoofdredacteur@tvoo.nl INHOUD Thema Klaar voor het hybride werken? Sibrenne Wagenaar & Willem Masman Hybride leiderschap: helder, menselijk en improviserend, Jitske Kramer Even zoomen met... Guus van Deelen Hybride leersessies: wat werkt en wat niet? Sibrenne Wagenaar & Niels Seresia & Joitske Hulsebosch Gamechangers in opvattingen over werk - Praktijkcase, Jan Vriens & Sandra Baltissen Thuis is de koffie goed, maar op kantoor is hij beter - Waarom we vooral weer naar kantoor moeten gaan, Eefke Klok De goede kant van social media - Column, Henny Hoekstra Theorie Terug naar kantoor - Kickstart naar hybride werk door microlearning en escaperooms, Daniek Bosch & Leontine van Melle De professional is nu aan de macht - Leiderschap is niet langer een functie, maar een rol, Jeroen Busscher Even zoomen met... Dick Krikke Navigeren in een uitdijend universum - Online leren in organisaties, Bieke Schreurs & Frank Cornelissen & Martin Rehm Hybride leeromgevingen - Integratie van onderwijs en beroepspraktijk, Kathinka van Doesum & Jantje Timmerman & Ilya Zitter Inspiratie De toekomst van leiderschap is hybride - HRD-tool, Marjon Margés & Sonja Wekema Zo begin je nooit een lastig gesprek, Jacqueline Hospers De transfertoolbox voor leidinggevenden - HRD-tool, Ilse Goedhart ven zoomen met... Mireille Beumer
€ 6,95
