Alle artikelen - Abonneer je nu!
Stroming (september 2024)
Laat het stromen… Ik weet niet beter dan dat mijn achternaam – Kolkhuis Tanke – vragen oproept bij mensen die hem voor de eerste keer horen: “Oh, dubbele achternaam, van adel zeker?” Met enige trots vertel ik dan dat mijn vader uit een Twents arbeidersgezin afkomstig was, waar ze de eindjes met moeite aan elkaar wisten te knopen. Dus dat er van ‘adel en rijkdom’ weinig sprake was. Maar als kind fascineerde het me natuurlijk wel wat die naam nu eigenlijk betekende. Mijn ouders vertelden me dat Kolkhuis Tanke – voor zover zij wisten – stond voor ‘huis bij een kolkend meer’. In mijn fantasieën zag ik de stroming al voor me, met zo’n gezellig huisje ernaast. Mijn vader bleek overigens een toonbeeld van ‘(door)stroming’: hij mocht als oudste zoon van het gezin studeren aan de universiteit, ging promoveren en werd ten slotte universitair hoofddocent. Lenette Schuijt, die ik recentelijk interviewde, zou mijn vader een ‘transklasse’ hebben genoemd; iemand die door sociale stijging deels in een andere wereld terechtkomt, maar ook verbonden blijft met het milieu van herkomst. Dat kan botsingen en worstelingen met zich meebrengen in de zoektocht naar het ‘authentieke zelf’, aldus Lenette. Menig coachee met een transklasse-achtergrond kan ermee te dealen hebben. Wie we ook een ‘transklasse’ zouden kunnen noemen is Murat Isik, auteur van veelgeprezen boeken, waarvoor hij diverse literaire prijzen ontving. Als kind uit een migrantengezin ging hij studeren en na het behalen van zijn meestertitel beklom hij de maatschappelijke ladder als jurist. Echter, het ging bij hem ‘pas echt stromen’ toen hij durfde te kiezen voor zijn autonomie, in plaats van te volgen op de manier die anderen van hem verwachtten. Charlotte van den Wall Bake interviewde Murat Isik en dat leverde prachtige levenslessen en inzichten op. De vraag die Mijke Post en Rakish Ramessar zich stellen is of coachingssituaties wel altijd zo goed aansluiten bij de diverse (culturele) achtergronden van coachees. In hun artikel beschrijven ze een methode – Career Writing – die coachees helpt om de eigen diversiteit te onderzoeken door erover te schrijven, door eigen taal te gebruiken en door te reflecteren op de diepere lagen van wie iemand is. En zo zijn er nog meer artikelen en interviews in dit nummer, die inspirerende inzichten aanreiken die je energie doen stromen. Bijvoorbeeld het interview met Corine Jansen over luisteren (met in plaats van naar iemand), over “meebewegen met de wind en het water” zoals Saskia Schalekamp dat beschrijft, over de effectiviteit van online coaching, en over onderzoek naar wandelcoaching. Heb je de afgelopen zomerperiode lekker kunnen genieten van de aanblik van de zee, een stromend beekje of een ‘kolkend meer’, dan hopen we dat je nu een mooi najaar tegemoet gaat waarin de energie van zowel je coachees als van jouzelf rijkelijk mag (blijven) stromen! Isolde Kolkhuis Tanke Hoofdredacteur INHOUD STROMING INTERVIEW In gesprek met Saskia Schalekamp, De Tao: meebewegen met de wind en het water, Saskia Teppema ARTIKEL Laat vele bloemen bloeien, maar… wel op vruchtbare grond, Ron van Deth INTERVIEW Schrijven heeft Murat Isik zijn autonomie doen vinden, Charlotte van den Wall Bake COLUMN Coach voor altijd, Saskia Teppema IK-ANDER ARTIKEL Hoe je door schrijvende de diversiteit van je identiteit onderzoekt, Mijke Post & Rakish Ramessar INTERVIEW In gesprek met Corine Jansen, Stromen door te luisteren met de Ander, Sandra van der Maarel ARTIKEL Coaching met de kracht van de natuur, Ien Thelen, Marianne Simons, Trijntje Völlink & Johan Lataster CARTOON Carla Knötschke ARTIKEL Wanneer hoofden overstromen… Ferry Onderwater COLUMN Panta rhei, Connie van der Zwan ORGANISATIE INTERVIEW In gesprek met Lenette Schuijt, Stromen tussen twee werelden, Isolde Kolkhuis Tanke COLUMN Blijf niet vastzitten in je stroming, Yvonne Burger CASUS Hilarische sessie met een slokje teveel, Onder redactie van: Annette Bienfait ARTIKEL Coach en vertrouwenspersoon: ken u zelve, Charlotte Wout & Suzanne Sikkink ARTIKEL Afstanden overbruggen en resultaten verbeteren, Maxime Dubech, Melike Hallaç & Marcel Herwegh GEDICHT Pad, Merel Morre MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Sensibel: Over de grenzen van de menselijke gevoeligheid, Sijtze de Roos WETENSCHAP SAMENGEVAT Lara Solms & Johan Lataster BOEKBESPREKING Waarom we niet gelukkiger zijn, Sandra van Maarel LEESVOER
€ 6,95Ademruimte (juni 2024)
Ademruimte Op zaterdagavond zit ik in de bioscoop. De film zuigt me al snel mee in het verhaal van de hoofdpersoon. Misschien verwacht, maar toch ook onverwacht, gebeurt het… Iets raakt me persoonlijk zo sterk en diep, dat ik het liefst ongegeneerd mijn tranen de vrije loop zou willen laten. Maar ja, tussen al die mensen, dat is toch niet gepast? Mijn aandacht gaat vervolgens alleen nog maar naar het wegdrukken van tranen en emoties; een gevoel van beklemming beneemt me de adem. Van de weeromstuit komt de meest intense filmscène maar half bij me binnen. Waarom durfde ik me niet gewoon te laten raken; mijn emoties en mijn ademhaling de vrije ruimte te geven? Als coach kun je aan de ademhaling van een coachee al heel veel zien, zo blijkt uit meerdere artikelen in dit themanummer ‘Ademruimte’. En je kunt er bewust mee en aan werken. Zo vertelt Riet Fiddelaers-Jaspers, gespecialiseerd in verlies en rouw, dat ze vaak ziet dat iemands adem stokt zodra er een vleugje verdriet zichtbaar wordt; het liefst wil de cliënt er zo snel mogelijk overheen praten, in plaats van het verdrietige gevoel de ruimte te geven. Anna Bleijenberg-Bruggeman gaat in op het coachen van mantelzorgers. Die ervaren volgens haar ook een soort ‘rouw’, namelijk om het verlies van de relatie zoals die voorheen was met degene voor wie zij nu zorgen. Een coach kan helpen bewust aandacht te schenken aan wat de mantelzorger ervaart in deze nieuwe relatie en rol, en zo meer bewegings- en ademruimte voor de toekomst creëren. Dat juist in de zorgsector, waarin men gericht is op het welzijn van anderen, de ademruimte van professionals door alle werkstress vaak onder druk staat, is te lezen in het artikel van Charlotte van den Wall Bake en Lara Solms. Zij laten, zowel op basis van onderzoek als praktijkervaringen, zien hoe coaching een rol kan spelen in het beter ondersteunen van zorgprofessionals. Tegelijkertijd pleiten zij, en ook andere auteurs, voor een meer ‘systemische kijk’ op coachvragen die op het eerste gezicht individueel van aard lijken te zijn. Sander Trooster interviewde Bibi Schreuder, een van de grondleggers van het Bert Hellinger Instituut Nederland. Bibi ziet de ademhaling van de cliënt vaak als een belangrijke referentie in het proces van systemisch werk. Het vasthouden van de adem is volgens haar mogelijk een signaal dat iemand in de buurt komt van een trauma; eigen trauma, trauma van de (groot)ouders, of zelfs van een gemeenschap. De eigen ademruimte van de coach is volgens haar belangrijk, om helemaal aanwezig te kunnen zijn. Sandra van der Maarel sluit zich daarbij aan, in een artikel naar aanleiding van het werk van de Duitse filosoof Hartmut Rosa, die pleit voor aufhören en langweilen in onze huidige tijd, in plaats van ‘rond te blijven rennen in de genadeloze tredmolen’. Want pas dan kunnen we de ademruimte voor onszelf creëren, waarin daadwerkelijk iets nieuws kan ontstaan. Coaches kunnen die ruimte aan anderen bieden, maar het vraagt wel aandacht voor hoe ze dit zelf ‘voorleven’. Iemand die als coach voorleeft waar hij voor staat is zangcoach Bert van de Wetering. Bert stelt: “Werken met de stem is voor mij binnenwerk, jezelf leren kennen. Wie ‘als vanzelf’ leert zingen, wordt ook een vrijer en gelukkiger mens.” Voor mij als nieuwe hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Coaching was het één groot en leerzaam feest, om al die interessante artikelen en inzichten tot me te laten komen. Ik wens eenieder net zoveel leesplezier toe! Isolde Kolkhuis Tanke Hoofdredacteur INHOUD ADEMRUIMTE INSPIRATIE De Dikke Ik beneemt je ademruimte, Veronica Waleson INTERVIEW In gesprek met paardencoach Jaeike Stienstra, De wijsheid van de paardenkudde, Saskia Teppema COLUMN Hardlopen, Peter Vergeer INTERVIEW In gesprek met Bert van de Wetering, zanger en zangcoach, Frank van der Mijn COLUMN De paden op, de lanen in, Saskia Teppema INSPIRATIE Verwondering als tegengif voor vervreemding, Joeri Kabalt IK-ANDER INTERVIEW In gesprek met Riet Fiddelaers-Jaspers, Helpen bij het ‘verweven’ van verlies, Isolde Kolkhuis Tanke CARTOON Ademruimte creëren, Carla Knötschke INSPIRATIE In de schaduw van een overleden broer of zus, Ard Nieuwenbroek & Judith Kimenai INTERVIEW In gesprek met Bibi Schreuder, Ademruimte en systemisch werk, Sander Trooster ARTIKEL Traumaverwerking en de stem van de ziel, Suze Maclaine Pont GEDICHT Kelly Helinski ORGANISATIE ARTIKEL Van verstikking naar opgelucht ademhalen, Anna Bleijenberg-Bruggeman INTERVIEW In gesprek met Nienke de Vries en Berdine Grashuis. Vrij leiderschap in de praktijk, Ericka Kuyters COLUMN Ademruimte, Yvonne Burger ARTIKEL Coaching voor betere (zelf)zorg, Charlotte van den Wall Bake & Lara Solms MAATSCHAPPIJ ARTIKEL Ademruimte voor vernieuwing, Sandra van der Maarel UIT DE BOEKENKAST Niet voor de winst: Waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft, Sijtze de Roos WETENSCHAP SAMENGEVAT Lara Solms & Johan Lataster BESCHOUWING Ademruimte in het publieke debat, Sijtze de Roos LEESVOER
€ 6,95Macht (maart 2024)
Kennis is macht Dit is een machtig nummer. Maar niet moeilijk te verteren. Macht roept bij iedereen iets anders op en macht speelt altijd en overal een rol. Ook in coaching. Ik ben eens na jaren een coachklant tegengekomen die me nog net niet om de hals vloog en me bedankte voor de rake vraag die ik hem blijkbaar ooit gesteld had. Ook heb ik ervaren dat een cliënt me nooit meer wil zien omdat ik blijkbaar een snaar hebt geraakt die zij liever niet had horen klinken. Dat coaches macht hebben, dat hebben we met de redactie kunnen vaststellen. In dit nummer een waaier van artikelen en interviews vanuit verschillende invalshoeken over dit onderwerp. Gert-Jan Segers koppelt macht aan moraal en vertelt welke middelen je kunt inzetten om macht voor het goede aan te wenden. Volgens psychiater Esther van Fenema moeten we ons niet laten leiden door de wijdverbreide leugen van deze tijd dat we het allemaal alleen moeten doen. Er is ook iets groters, een grotere macht die ons overstijgt en waarvoor we ons kunnen openstellen. Jitske Kramer vertelt vanuit haar wijsheid over Deep Democracy over hoe belangrijk coaches zijn om iemand te helpen persoonlijke ervaringen een plek te geven en opnieuw te verbinden met het grotere geheel. Luuk Willems bespreekt op een speelse manier hoe het machtsspel in organisaties wordt gespeeld en dat er andere vormen van leiderschap mogelijk zijn. Alex Engel laat AI aan het woord en vertelt over de kansen en bedreigingen van AI voor coaching en coaches. Petra de Bruijn laat in haar bijdrage zien dat het leren over macht al in de wieg begint. En in de wetenschapsrubriek bepreken Johan Lataster en Lara Solms een interessant onderzoek over hoe vrouwen op hun typische vrouwelijke manier met macht omgaan. De boekbespreking van Sijtze de Roos is ook dit keer weer een schot in de roos. Om aan de greep en de verleiding van de massa te ontkomen bestudeerde Elias Canetti welke mechanismen gedrag bepalen, inclusief dat van hemzelf. In zijn boek Massa en macht gaat hij in op een onderwerp dat in huidige tijd relevanter is dan ooit. Veel leesplezier en mail ons wat je van dit nummer vond! Saskia Teppema Hoofdredacteur a.i. INHOUD MACHT INTERVIEW In gesprek met Esther van Fenema; Identiteit is geen plastic regenjas die je even aandoet, Sijtze de Roos ARTIKEL Kracht van verhalen in tricky tijden, Jitske Kramer COLUMN De macht van de vanzelfsprekendheid, Saskia Teppema ARTIKEL De kracht van macht, Petra de Bruijn IK-ANDER ARTIKEL De macht van de angst, Ericka Kuyters INTERVIEW In gesprek met Gert-Jan Segers; Waarom doe je wat je doet? Saskia Teppema INSPIRATIE De macht van seksueel misbruik en adoptiefraude, De touwtjes weer in mijn handen, Sam van den Haak INTERVIEW In gesprek met Hetty Brand-Boswijk; Macht van wie? Ik zie gewoon een mens, Lara Solms CARTOON Macht der gewoonte, Carla Knötschke ORGANISATIE ARTIKEL Over macht in de coachrelatie; Je kunt het er maar beter over hebben, Martin Hetebrij INTERVIEW Schoolleiders aan het woord; Gezag en macht, Saskia Teppema ARTIKEL Gedeelde macht als kracht, Luuk Willems GEDICHT Dictatuur, Jan Terlouw COLUMN De macht van de coach, Yvonne Burger PROMOTIE van Akvilė Bouwens "Ik hou van feedback”, Francine ten Hoedt MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Elias Canetti over massa en macht, Sijtze de Roos ARTIKEL Paradoxen in macht, Niko Stammes WETENSCHAP SAMENGEVAT Lara Solms & Johan Lataster ARTIKEL AI: kans of bedreiging voor de coach? Alex Engel LEESVOER ARTIKEL Het belang om macht te (door)zien en te bespreken, Kennis over macht geeft vrijheid en invloed, Rob de Ruiter
€ 6,95Thuis (december 2023)
Thuis Als er iets is wat wij met elkaar gemeen hebben is het wel de tegeltjeswijsheid: ‘Oost west, thuis best’. Thuis zijn in je land, in je stad, in je organisatie, in je sportvereniging, bij je koor, in je familie, je thuis voelen in je relatie en ten slotte bij jezelf. Hoeveel dimensies kan dat hebben? Op macro-, meso- en op microniveau speelt in wezen hetzelfde: mag en kan ik zijn wie ik ben en word ik geaccepteerd? Ik denk aan al die mensen die op dit moment niet veilig zijn in de macrowereld. In de microwereld kan een wijze coach die die zijn oordeel los kan laten en een ander kan zien in zijn behoefte, verschil maken. De vraag ‘hoe kan ik mij ergens thuis voelen?’ is vele malen ouder dan het beroep van coach. Als beroep bestaat dat pas een jaar of dertig, veertig. Echter, coaches waren er altijd al. Raadslieden, ervaringsdeskundigen, wijze grootouders, pastors, belezen en bereisde vrienden en buurvrouwen met thee die tijd hadden en goed konden luisteren zijn van alle tijden. Dat het nu een vak is geworden is fantastisch, want mede daardoor durven en kunnen mensen hulp vragen; een van de moeilijkste aspecten trouwens van een coachtraject. Voor een coach zou de eerste vraag en vervolgens de luisterhouding moeten zijn: ben je voor jouw probleem bij mij aan het juiste adres? Dat betekent dat de coach heel goed thuis moet zijn bij zichzelf om daar een eerlijk en vooral geen door ijdelheid of geldzucht gedreven antwoord op te geven. In dit nummer lees je in het artikel van Joris Brenninkmeijer de diverse betekenislagen van ‘thuis’ waarbij hij het thuiskomen in je vraagstuk ook belang toekent. Yvonne Burger vertelt over de rol van de ‘leider’. Hoe bestuurders, als ze een thuisgevoel voor hun werknemers willen creëren, voor zichzelf eerst die leidersrol moeten zien te vinden, dan accepteren en vervolgens moeten leren om daar hun hoogsteigen invulling aan te geven. Anouk Bloemers vertelt over hoe zij cliënten begeleidt om thuis te komen in hun samengestelde gezin, en Sido van der Meulen interviewde de Jemenitische vluchteling Shadi Alhakimi over thuiskomen in Nederland. Jakob van Wielink en Leo Wilhelm doen verslag van een transitie die vanuit de Noorse mythologie bezien, inherent is aan thuiskomen. Zoals gewoonlijk nog een veelheid aan artikelen die antwoord kunnen geven op je vragen en die je van informatie voorzien om nog meer waarde uit je werk te halen. Achterin vind je de boekbespreking van Sijtze de Roos. Dit keer een buitengewoon lezenswaardig verslag van het boek De palliatieve maatschappij van de filosoof Byung-Chul Han over de vlucht voor pijn en ongemak. Mis het niet! Saskia Teppema Hoofdredacteur a.i. INHOUD THUIS BESCHOUWING Verlangen naar thuis, Joris Brenninkmeijer COLUMN Van de bomen in het bos, Saskia Teppema ARTIKEL Het samengestelde gezin, Anouk Bloemers ARTIKEL Nederlands leren met Taaly, Sido van der Meulen IK-ANDER ARTIKEL Stem van het kind, Asisa Spaans-Boujahma BOEKBESPREKING De zeven hoofdzonden van het verlaten individu, Sijtze de Roos ARTIKEL Walk the talk met Deep Democracy, Mireille Ollivieira COLUMN Thuiskomen, Marieke Jellema CARTOON Thuis, Carla Knötschke INTERVIEW In gesprek met Roos Reijbroek, Ruimte in liefdesrelaties, Ericka Kuyters ORGANISATIE INTERVIEW In gesprek met professor dr. Yvonne Burger, Coachen van bestuurders in hun (nieuwe) rol, Saskia Teppema PRAKTIJK Deel onze overeenkomsten, vier onze verschillen, Hans van den Brink, Saskia van de Laak & Annet van de Laak GEDICHT Thuis, Dirk Bonenkamp ARTIKEL Het huis met de geesten, Jobbeke de Jong COLUMN Professioneel thuiskomen, Yvonne Burger MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST De palliatieve maatschappij, Sijtze de Roos ARTIKEL Lessen uit de Noorse mythologie, Jakob van Wielink & Leo Wilhelm COLUMN Home is where the heart is, Michiel Soeters WETENSCHAP SAMENGEVAT Marjolein Stefens & Johan Lataster LEESVOER
€ 6,95Waarheid (september 2023)
De naakte waarheid Op een avond liep Parabel door de straten van de stad. Het was donker, koud en het begon te regenen. Toen hij de hoek omsloeg, hoorde hij een zacht gekreun, dat overging in een hartverscheurend huilen. In een hoekje, achter een trap verscholen zat een naakt figuur. Hij liep ernaar toe en vroeg: “Hé hallo, wat is er, kan ik iets voor je doen?” “Ik... ik heb het koud... ik weet niet... ik ben drijfnat, ik heb honger en... ik voel me eenzaam...”, snikte een zielig figuur. “Wie ben je?” “Ik ben... ik ben... Waarheid”, klonk het zwak. “Waarheid? Zei je dat je Waarheid bent?” “Ja, ik ben Waarheid. Dat zou je niet zeggen als je me zo ziet.” “En waarom zit je hier zo eenzaam en akelig, Waarheid?”, vroeg Parabel. “Omdat ik nergens welkom ben. Ik bel overal aan, maar niemand laat me binnen. Steeds weer word ik de straat opgestuurd of ze slaan gewoon de deur in mijn gezicht dicht. Waar ik ook aanbel, ik mag nergens naar binnen. Laat staan dat iemand wil horen wat ik wil vertellen.” “Kom maar eens met me mee”, zei Parabel, die medelijden kreeg met dit zielige hoopje ellende. Voorzichtig hielp hij Waarheid op te staan. Toen sloeg hij zijn cape om hem heen en nam hem mee naar zijn huis. Daar was het heerlijk warm en droog, en het was er gezellig vol. Waarheid kon zijn ogen niet geloven: overal hing iets kleurigs, iets grappigs, iets leuks. “Kom,” zei Parabel, “ga lekker zitten. Hier is warme thee. En als je dat op hebt ga ik jou aankleden.” En zo geschiedde. Parabel trok Waarheid van alles aan. Hij plukte hier een verhaal van een haakje, daar een mythe die over een kastdeur hing, en hij zocht uit een doos vol met sprookjes een paar mooie teksten die hij rustig om zijn hals legde. Aan het rek naast het raam hingen allerlei metaforen, waar hij er zorgvuldig een paar van uitzocht en die stuk voor stuk om zijn schouders legde. Net zo lang totdat Waarheid warm en comfortabel was. “Dank je!”, zei Waarheid opgetogen. “Ik voel me een stuk beter.” Hij voelde zorgvuldig alles wat hij om zich heen had gekregen. “Hmm, wat voel ik me nu lekker warm en rijk!” Parabel keek hem met genoegen aan. “Ik ga maar weer eens op pad,” zei Waarheid, en keek nog even in de spiegel voordat hij naar de deur liep. Parabel stopte nog snel iets in zijn hand. Waarheid keek ernaar, glimlachte en boog diep voor Parabel. Toen verliet hij het huis en trok de stad in. En o wonder, overal waar hij aanbelde, zwaaide de deur open en werd hij hartelijk verwelkomd. Nu was hij immers niet meer naakt... Uit overlevering naar Maggid van Dubno (Jacob ben Wolf Kranz, 1741-1804). INHOUD WAARHEID OPINIE Wie ben ik? Veronica Waleson COLUMN Hoe de waarheid sneuvelt en opkrabbelt, Saskia Teppema ERVARING De verschillende waarheden van coaches, Jorien Sprokholt ARTIKEL Opgewekt door de knopen heen opstaan, Jan Diek van Mansvelt IK-ANDER PRAKTIJK Voorbij serieuzerites, Keiharde realitycheck brengt cliënt in beweging, Marcel Thewissen TOOL Strijd of ontwikkeling? Desirée Pieters & Selma Roenhorst PRAKTIJK Coaching van vrouwen met autisme, Margot Verduin CARTOON Waarheid, Carla Knötschke BOEKBESPREKING Duurzaam ontwikkelen in de praktijk, Sijtze de Roos COLUMN De coach is een bodhisattva, Karin Bosveld ORGANISATIE VISIE Schrijfcoachen naar duidelijk doel, Dolf Weverink TOOL Burn-out is primair een ontregeling van je stresssysteem, Carolien Hamming & Rebecca Vandenabeele COLUMN Wat is waarheid? Yvonne Burger INTERVIEW In gesprek met Harry Starren, De opmars der indirecten, Sijtze de Roos GEDICHT Kleine waarheid, Dick Bonenkamp MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Doe zelf normaal, Sijtze de Roos WETENSCHAP Levenslessen uit de buut-vrij-keuken, Mehdi Jiwa COLUMN Wu-Zhi, Michiel Soeters WETENSCHAP SAMENGEVAT Marjolein Stefens & Johan Lataster LEESVOER
€ 6,95Zwerven (juni 2023)
Niets is zeker Toen we op het thema ‘zwerven’ kwamen in relatie tot coaching riep dat bij de redactie direct allerlei associaties op. Iedereen heeft iets met zwerven, hoewel de betekenis daarvan uiteenloopt tussen ontheemd zijn en onvergetelijke, voedende avonturen. Het leven is te zien als een zwerftocht waarvan niemand precies het programma van tevoren kent. Een oud liedje van Doris Day kwam bij mij boven: Que sera, sera, whatever will be, will be. Ja, wat staat je te gebeuren in het leven? Niets is zeker. Een van de oudste zwervers is Odysseus en hij krijgt dan ook zeker een plek in dit nummer. Hij zag zijn pad niet helder oplichten toen hij op weg naar huis was. Hij dacht alleen zijn doel te weten. Maar gaat het juist hier niet om het ‘onderweg zijn’? Lees de veelkleurige vragen die Sijtze de Roos zich bij het gedicht Ithaka van Kavafis stelt. Els van der Naalt neemt je mee naar haar ervaring van diep verdriet en ongeloof in heling en hernieuwde vrede. Een bijzonder verhaal dat kan inspireren om ook na een ingrijpende gebeurtenis weer verder te kunnen. Uit Amersfoort en Den Bosch komen hulpverleners aan het woord die dakloze mensen begeleiden. “Er valt pas iets te coachen als iemand weet waar hij vanavond gaat slapen,” zeggen de mensen van een moedig en volhardend team. Dat op pad gaan ook letterlijk beter werkt bij coaching lezen we in het artikel van Marjolein Stefens en Johan Lataster. Zij halen uit wetenschappelijk onderzoek, dat de paden op de lanen in wel degelijk werkt bij coaching. En nu we toch al buiten rondzwerven: Marianne van der Linden coacht mensen met een schip op de Waddenzee, een grote metafoor voor elementen die je op het werk en zeker bij leidinggeven tegen zult komen. Let op haar cirkel van de vier K’s! Zwerf door het blad, pik eruit wat je aanspreekt en geniet van de zomer. Wandel in gedachten een stukje met Wendy Hobbelink mee. En hoe meer je zelf durft te zwerven, los te laten en te ontdekken, hoe meer je voor je cliënten kunt betekenen. Ik wens jullie veel leesplezier. Saskia Teppema Hoofdredacteur a.i. saskia@kloosterhof.nl INHOUD ZWERVEN INTERVIEW Oog voor elkaar, Charlotte van den Wall Bake & Michiel Soeters ERVARING Durf te zwerven, Wendy Hobbelink COLUMN Dolen, Saskia Teppema ERVARING Leven door herstel, Els van der Naalt INTERVIEW Worden wie je bent, Germa Holtus-Franzen en Suzanne Smeenge IK-ANDER INTERVIEW In gesprek met Daniel Ofman over het ontstaan van het kernkwadrant, Egbert Oldenboom TOOL Spiegelreflectie, Jan Sitvast INTERVIEW In gesprek met Marianne van der Linden, Saskia Teppema CARTOON World explorer, Carla Knötschke ACHTERGROND Van drop-out naar drop-in, Sanne Leijenaar & Jonas Boon COLUMN Wanneer zwierf jij het voor het laatst? Michiel Soeters ORGANISATIE ACHTERGROND Zwerven door de wildernis, Cor van der Sluis ACHTERGROND Hoe voorkom ik dat crisistaal mij gek maakt? Chris Rooijakkers WETENSCHAP Artsen bij hoge werkdruk gebaat bij professionele begeleiding, Lara Solms COLUMN Zwerven langs de grenzen van het vak, Yvonne Burger GEDICHT Nalente, Dick Bonenkamp MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Ithaka, Sijtze de Roos ACHTERGROND Soms kom je thuis juist door je haven te verlaten, Anne Vennemann & Shirley de Koster COLUMN De ruimte van de muiter, Alje Bosma WETENSCHAP SAMENGEVAT 1. Ronddwalen en reflecteren 2. Met hart en SOUL Marjolein Stefens & Johan Lataster LEESVOER
€ 6,95Crises (maart 2023)
Knopen Crisis als inspiratie. Ook voor de auteurs van dit nummer. Als het woord ‘crisis’ valt gebeurt er bij iedereen wat anders. In zijn boek Wonderen van ontwikkeling – een Leesvoerboek uit het vorige nummer – spreekt Jan Diek van Mansvelt over groeihulp. Groeiknopen. Knopen zijn noodzakelijk voor ontwikkeling, te zien in de natuur. Kun je een crisis zien als groeihulp in plaats van een probleem of een tegenvaller? Diederik Wolsak neemt je mee naar de wijze waarop hij naar een dergelijke knoop, ofwel een trauma kijkt en vooral hoe je dat kunt helen; niet van buitenaf maar van binnenuit. Hij heeft zijn eigen trauma omgezet in liefde en is een inspiratiebron geworden voor mensen uit de hele wereld. De boodschap waarmee de Oekraïense supervisor Inna Ikitina haar artikel beëindigt gaat over het licht. Hoe donker het ook is, hoe veel haat en verdriet er in deze oorloog ook is: ze geeft ons de boodschap mee om, ook als er een existentiële dreiging is en als je alle energie nodig hebt om te overleven, altijd het licht in jezelf te behouden. En vergeet nooit voor welke waarden je staat. Een indrukwekkend relaas. Martin Bos en Solange Boasman schrijven over de begeleiding bij rouw en verlies, waarin ze werken met de beweging van eb en vloed. Die vertalen ze naar de lemniscaat met uithalen, dieptes en hoogtes en naar het cyclische van het ervaren. Karen Walthuis beschrijft hoe we, door ons bewust te worden van relationele dynamieken, kunnen voorkomen dat trainers en opleiders met hun gedrag mensen kunnen beschadigen, wat natuurlijk niet de bedoeling is maar wel soms het effect ervan. Dit themanummer is een rijke caleidoscoop van ervaringen, artikelen en bemoedigende inhoud, mocht je als coach je eigen crises nog beter willen benutten als kansen. In die caleidoscoop kun je, met de bril op van de School of Life, door je oogharen lezend, vier aanvliegroutes van coaching onderscheiden. De inzichtgerichte coaching van de psychodynamische school legt een relatie tussen het vraagstuk van de cliënt en zijn biografie, zoals Annelies Kraan doet in haar bijdrage. Bij de humanistische school counselt de coach vanuit een accepterende aanwezigheid vooral middels goed luisteren en komt de verandering bij de cliënt van binnenuit. Karin Walthuis laat dit zien in Coach jezelf door iedere crisis. Probleemgerichte coaching van de directieve school helpt de cliënt met de aanpak van een probleem, soms via een stappenplan of methode, zoals te lezen in Eerste hulp bij ethische dilemma’s geschreven door Marianne Eussen en Johan Vermeule. De waarderende school werkt oplossingsgericht door te kijken naar situaties waarin het probleem zich juist niet voordoet en wat je daarvan kunt leren. Zo legt Niko Stammes in Wat is wijsheid? uit dat niet alles opgelost hoeft te worden. Ik wens jullie veel leesplezier. Saskia Teppema Hoofdredacteur a.i. saskia@kloosterhof.nl INHOUD CRISES OPINIE Eerste hulp bij ethische dilemma’s, Marianne Eussen & Johan Vermeule BESCHOUWING Hoe overleven jij en je cliënten al die crises? Karen Walthuis COLUMN Zo buiten, zo binnen, Saskia Teppema INTERVIEW In gesprek met Diederik Wolsak - Je kiest altijd je gevoelens, Saskia Teppema IK-ANDER OPINIE Duwtje in de rug, Sanne Terlouw & Laura Faber VISIE Grensoverschrijdend gedrag van coaches en trainers voorkomen, Karen Walthuis ACHTERGROND Crisiscoaching, Annelies Kraan ACHTERGROND Supervisie in Oekraïene, Inna Nikitina (vertaling: Sijtze de Roos) CARTOON Crises, Carla Knötschke OPINIE Het pad van trial and error bij herstel van Long COVID, Liesbeth Aarts ORGANISATIE ORGANISATIECOACHING Ervaren en gewaar zijn, Solange Boasman en Marten Bos TOOL Wat is wijsheid? Niko Stammes NARRATIEF COACHEN Herinnering als scheppende kracht, Mieke Bouma COLUMN Crisis en de rol van coaching, Yvonne Burger ACHTERGROND Destructief leiderschap, Joost Kampen GEDICHT Radslag, Dick Bonenkamp MAATSCHAPPIJ COLUMN Crisis? Welke crisis? Michiel Soeters UIT DE BOEKENKAST Elementaire deeltjes, Sijtze de Roos LEESVOER WETENSCHAP SAMENGEVAT Coachen tijdens een crisis - Hoe breng je een crisis in kaart, Marjolein Stefens & Johan Lataster INTERVIEW In gesprek met Shervin Nekuee - Zoektocht naar volledigheid, Ericka Kuyters
€ 6,95Ervaren & Be(leven) (december 2022)
Zoals je het krijgt, zo noem je het ‘Beleven’ is een lenig begrip met veel rekkelijke betekenissen. Niet zelden loopt deze term door elkaar met ‘ervaren’. We noemen iemand die kennelijk veel beleefd heeft al gauw ‘ervaren’. Kan hij niet vertellen hoe het zit? Hij weet toch waar Abraham – of Sarah – de mosterd haalt en heeft toch door hoe de hazen lopen. Zo beschouwd is een streetwise meth pushing kid van dertien al buitengewoon ervaren. Een andere, meer professionele uitleg is deze: een arts is ervaren als hij achter de veelheid van verschijnselen meteen patronen herkent terwijl zijn minder door de wol geverfde collega’s nog de moeizame en tijdrovende sleepnetmethode nodig hebben om uit te zoeken waar het in een gegeven casus nu precies aan schort. Je kunt ook zeggen dat zo’n ervaren hulp- of dienstverlener kennelijk op zijn intuïtie durft te vertrouwen. Of zoals Ron van Deth het verwoordt: “Intuïtie biedt je ingevingen waarbij je als vanzelf komt te weten wat er aan de hand is.” Het is dan wel raadzaam om zo’n flits van inzicht te onderwerpen aan een degelijke check. Els Thissen wijst erop hoe ‘ervaren’ gepaard gaat met ‘voelen’ en dus met ‘be-leven’. Maar ook met ‘begrijpen’ en ‘oordelen’. Wie een bepaalde situatie als onrechtvaardig beleeft, heeft in zekere zin al een oordeel geveld. Dat is van invloed op haar verdere waarneming, en daarmee op haar ervaring van de toestand en van zichzelf als coach. Hoe de coach zichzelf ervaart hangt af van zijn wijze van benoemen. Of zoals Thijs Homan het nader uitwerkt: zoals je het noemt, zo zul je het krijgen. De coach wordt daar echter niet vanzelf wijzer van. En de cliënten vermoedelijk nog minder. Beter lijkt het om zonder oordeel vooraf tot je door te laten dringen wat allemaal gaande is en pas dan – weloverwogen, samen met anderen – te duiden wat je waarneemt. Ergo: zoals je het krijgt, zo noem je het. Met dit al en nog veel meer treffen we in dit nummer een brede waaier van invalshoeken, aspecten en varianten van ervaren en beleven aan. Te lezen valt onder meer hoe ervaringsdeskundigen in de ggz en het gevangeniswezen ‘hoopgever’ kunnen worden (Soeters & Walraven). Of hoe belangrijk het kiezen van een passende aanpak is voor het monitoren van teamontwikkeling; kwalitatief onderzoek naar de ‘geleefde’ werkelijkheid, kwantitatief onderzoek naar numerieke data en meetbare output (Van Dongen, Van Lambaart & Goossens). En zo zou ik door kunnen gaan, maar het wordt tijd om onze auteurs zelf aan het woord te laten. Voordat ik dat doe nog een mededeling. Helaas heeft onze hoofdredacteur Janet meer tijd nodig voor haar herstel. We missen haar deerlijk, maar om ons blad in de tussentijd mooi op de rails te houden, hebben we onze collega Saskia Teppema bereid gevonden om Janet tijdelijk als hoofdredacteur te vervangen. U kunt ons dus van nu af bereiken op saskia@kloosterhof.nl Namens de redactie wens ik u goede kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar. Sijtze de Roos sijtzederoos@gmail.com INHOUD ERVAREN & BE(LEVEN) OPINIE Intuïtie of ratio als kompas voor coaches? Ron van Deth BESCHOUWING Ervaringsdeskundige is vooral hoopverlener, Toon Walravens & Michiel Soeters COLUMN Beleefd, Saskia Teppema INTERVIEW In gesprek met Marnix Reijmerink en Jakob van Wielink, Transitie mogelijk maken, Ericka Kuyters IK-ANDER VISIE Van verwaarlozing naar psychologische veiligheid, Sonja Wekema BESCHOUWING Voelen doe je nu, Jozien Wijnakker OPINIE Het komt en het gaat… Els Thissen CARTOON Zee belevingen, Carla Knötschke INSPIRATIE Feedback zonder woorden, Sido van der Meulen ORGANISATIE GEDICHT Regen, Dick Bonenkamp TOOL Spiegeltje spiegeltje aan de wand… Margreet Poulie COLUMN Ervaren, Yvonne Burger BESCHOUWING Als je haar maar goed zit, Thijs Homan GEDICHT Niet-doen, Karen Walthuis ORGANISATIE Vloek of zegen? Jerôme van Dongen, Femke van Lambaart & Wim Goossens MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Richard Sennets ‘psychogram van de moderne samenleving' Sijtze de Roos WETENSCHAP Wetenschap samengevat, Marjolein Stefens & Johan Lataster LEESVOER VISIE Iedereen intervisie! Aukje Nauta
€ 6,95Leren (september 2022)
Kunst van het vragen Om elk mogelijk misverstand te vermijden val ik meteen maar met de deur in huis: onze hoofdredacteur is en blijft Janet Rienties. Omdat zij, als gevolg van een nogal ongelukkig uitgevallen verschil in bewegingspatronen met een paard even uit de running is, mag ik dit keer het voorwoord voor mijn rekening nemen. Laat ik van start gaan met Janet namens de redactie en adviesraad van harte beterschap toe te wensen. Ik ben zo vrij om dat ook namens alle lezers te doen. Ik heb het hen weliswaar niet gevraagd, maar ik ben er zeker van dat zij dat zouden willen. Dus, Janet, graag zien wij je allemaal in het volgende nummer op je gebruikelijke plek tegemoet. En wat dat paardje betreft: dat moet nog veel leren. Bijvoorbeeld om wat voorzichtiger met het hoofd te schudden als jij hem iets leerzaams in het oor wil fluisteren. Dat brengt me bij het thema van dit nummer: leren. Alle vormen van professionele begeleiding berusten uiteindelijk op het vermogen en de wil tot leren. Het is om te beginnen al leerzaam om te zien hoe mensen leren wat ze willen en moeten leren. Leerzaam zicht daarop kan voor coach en cliënt hele werelden openen. Daarom staan we in dit nummer graag stil bij wat leren is, en hoe we als professioneel begeleiders kunnen helpen om dat vorm en inhoud te geven. “Als ik een uur had om een probleem op te lossen waar mijn leven van afhing, dan zou ik de eerste 55 minuten gebruiken om de juiste vraag te formuleren. Want als ik de juiste vraag zou hebben, zou ik het antwoord op het probleem in vijf minuten kunnen geven.” Met dit citaat, toegeschreven aan niemand minder dan Albert Einstein, opent filosofiedocent Sam de Vlieger zijn beschouwing over een pedagogiek gericht op het zelfstandig leren stellen van vragen. Het gaat hem vooral om vragen waarop meer dan één antwoord mogelijk is. Zo leer je dat de wereld groter is dan de lengte van je neus of de woorden van het enkelvoudige antwoord. In zijn essay over action learning benadrukt ook Jaap van Rijswijk het belang van vragen. Aan de hand van Aristoteles – ooit leermeester van Alexander de Grote – laat hij ons zien hoe onze natuurlijke dorst naar kennis tot uiting komt in het stellen van zowel onderzoeksvragen – wat is hier aan de hand? – als keuzevragen – wat wil ik? Met deze en daarvan afgeleide vragen zetten we onszelf aan het leren. Wat leren we dan, hoe doen we dat en zou het beter kunnen? Ron van Deth drukt ons met onze neus op de noodzaak van regelmatige evaluatie van het gezamenlijk leerproces in coaching. Evalueren, stelt hij, is leren; voor je cliënt en voor jou als coach. Dat doe je door je af te vragen hoe we aan het werk zijn en waar dat wel of niet toe leidt. Omdat coaches geen helderzienden zijn – al krijg je de indruk dat sommigen dat wel van zichzelf denken – is het van belang om geregeld tijd in te ruimen voor evaluatie. “Als het acroniem ‘ANNA’ (Altijd Nagaan, Nooit Aannemen) ergens van toepassing is, dan hier wel.” Coaching draait om leren, en leren begint bij het stellen van vragen. Je zou dus kunnen zeggen dat coaching berust op de kunst van het vragen. Het lijkt mij dan ook een mooie uitdaging om de inhoud van dit nummer met een vragende blik tegemoet te treden. Hoe kan, bijvoorbeeld, het filosofisch gesprek ons verder helpen (Nelleke Krol), wat zouden we maar beter af kunnen leren (Saskia Teppema) en wat kunnen we doen om (beginnende) artsen beter te steunen en te begeleiden (Tim Theeboom, Lara Solms en Anna de Pagter). En zo het hele nummer door. Er is genoeg te vragen, genoeg te leren. Ik wens iedereen veel leerzaam leesplezier, en Janet nogmaals beterschap. Graag maak ik in het volgende nummer weer plaats voor jou. Sijtze de Roos sijtzederoos@gmail.com INHOUD LEREN BESCHOUWING Stel vragen centraal, Sam de Vlieger OPINIE Verhalend leren, Veronica Waleson COLUMN Afleerkracht, Saskia Teppema OPINIE Evalueren is leren, Ron van Deth IK-ANDER OPINIE Zenuwstelsel als leerschool na ingrijpend verlies, Riet Fiddelaers-Jaspers & Tanja van Roosmalen GEDICHT Groei, Dick Bonenkamp IK ZET IN Denken is ten volle leven, De waarde van het filosofische gesprek, Nelleke Krol BESCHOUWING Leren, leven en werken, Jaap van Rijswijk ORGANISATIE COLUMN Leren vraagt vrijmoedigheid, Yvonne Burger OPINIE Wat kunnen we leren van goeroes? Karen Walthuis BESCHOUWING Coaching om de ontwikkeling van artsen te faciliteren, Tim Theeboom, Lara Solms & Anne de Pagter OPINIE Veranderen is voor anderen? Ingrid Huting MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST John Dewey over kritisch leren denken en reflecteren, Sijtze de Roos CARTOON Cum Laude Loes, Carla Knötschke WETENSCHAP Wetenschap samengevat, Marjolein Stefens & Johan Lataster LEESVOER WETENSCHAP Future search, Professionele begeleiding in het Nederland van 2030, Sijtze de Roos
€ 6,95Kantelpunt (juni 2022)
Kantelpunt Er zijn momenten waarop je scherp aanvoelt dat er iets staat te gebeuren, iets fundamenteel gaat veranderen. Teruggaan naar de toestand van vlak voor dat moment is niet meer mogelijk en zekerheden staan op losse schroeven. Dat moment, het kantelpunt, is vaak een katalysator voor een verandering en het moment dat iemand een coach opzoekt. In deze uitgave bevragen we verschillende deskundigen over die kleine persoonlijke kantelpunten, maar ook over de grote veranderingen in de wereld en de invloed hiervan op het coachvak. Een greep uit wat u in deze uitgave zoal kunt verwachten. Allereerst, is verandering in persoonlijkheid op lange of korte termijn überhaupt mogelijk? En kan coaching daarbij een rol spelen? Dit kunt u lezen in de literatuurstudie van Eefje Rondeel en Rendel de Jong. Eminent grise, René Maas, vertelt over zijn speciale geheim achter effectieve coaching: aandachtig en onbevooroordeeld luisteren. Yvonne Burger wijst op de wijsheid van het lijf. Een mooi voorbeeld van iemand die in zijn leven een grote switch heeft gemaakt is Bram Bakker. In een interview vertelt hij openhartig: “Ik heb geprobeerd om het systeem van binnenuit te veranderen. Dat is me niet gelukt en werd me niet in dank afgenomen. Nu denk ik meer te kunnen betekenen en met meer vrijheid.” Kantelpunten spelen zich niet alleen op individueel niveau af. Veel mensen voelen dat de wereld kantelt en dat we moeten leren ons tot deze nieuwe situatie te verhouden. Kees Klomp is enthousiast voorvechter van de betekeniseconomie en maatschappelijk betekenisvol ondernemen. Hij ziet een kans voor integrale welvaart voor alle organismen op aarde vanuit de existentiële crisis waarin we ons nu bevinden. “Maar door de huidige kanteling in de economische realiteit, zie je ook een mentale crisis ontstaan”, ziet hij. Petra de Bruijn vraagt zich af wat er gebeurt als we door de circulaire bril naar de problemen van deze tijd zouden kijken. Met als onderdeel van de werkelijke kanteling: iedereen is verantwoordelijk, niemand is schuldig. Van leiders vraagt dit om hun ethische kompas te herijken, aldus Michiel Soeters. Ook opleidingen hebben zich te verhouden tot de huidige situatie. Ronald Becker, directeur van het Europees instituut, blikt terug en vooruit. In zijn overtuiging is het grootste thema voor de komende jaren: collectieve innerlijke groei en wijsheid ontwikkelen, zodat coaches meer zijn dan symptoombestrijder en een bijdrage kunnen leveren aan de nieuwe samenleving. Tot slot wil ik wijzen op het gedicht van Dick Bonenkamp Keuze. Hebben we in ons leven bij kantelpunten een keuze? Zijn gedicht vat voor mij alles samen. Prachtig! Veel leesplezier. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD KANTELPUNT INTERVIEW In gesprek met Bram Bakker: Van dwars naar daadkracht Saskia Teppema COLUMN De kantelaar Saskia Teppema INTERVIEW In gesprek met Kees Klomp: Transitie begint in onszelf Ericka Kuyters GEDICHT Keuze Dick Bonenkamp WETENSCHAP Coaching om persoonlijkheid te veranderen? Eefje Rondeel & Rendel de Jong IK-ANDER INTERVIEW In gesprek met René Maas: Elke drempel wijst op de aanwezigheid van een deur Sido van der Meulen OPINIE Conflictcoaching voorbij het kantelpunt Francine ten Hoedt CARTOON Kantelpunt Carla Knōtschke INTERVIEW In gesprek met Lars van Tuin: Stop met motiveren Ericka Kuyters INSPIRATIE Niemand is een klier voor zijn plezier Saskia Teppema ORGANISATIE ORGANISATIECOACHING Emoties en twijfels bij no-nonsense ondernemers Pieter van Os & Tim Theeboom COLUMN IJk je kompas Michiel Soeters COLUMN Leren van je wijze lijf Yvonne Burger ACHTERGROND Kantelen in organisatie Mark van Peufflik COLUMN Iedereen is verantwoordelijk Petra de Bruijn BESCHOUWING Coachen naar een klimaat van veiligheid en vertrouwen Jerôme van Dongen & Wim Goossens MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST De kanteling van een cultureel zelfbeeld Sijtze de Roos VISIE Dertig jaar opleiden Ronald Becker WETENSCHAP Wetenschap samengevat Marjolein Stefens & Johan Lataster LEESVOER
€ 6,95
