Alle artikelen - Abonneer je nu!

Auteur: Christine Beenhakker

Wij zijn in gesprek met drs. Bob van der Meer, psycholoog en expert op het gebied van pestgedrag op scholen. Van der Meer was van 1976 tot 1982 als leraar Lichamelijke Opvoeding en begeleider van een probleemklas werkzaam aan een school voor lager en middelbaar huishoud- en nijverheidsonderwijs in Amsterdam-West. Tijdens zijn gymlessen op school kwam hij voor het eerst in aanraking met kinderen die werden buitengesloten uit de groep. Daar is zijn belangstelling voor pesten ontstaan. Wij praten met hem over de symptomen en kenmerken van pesters en gepeste kinderen, over regels en richtlijnen op school en over de gevolgen van dit ondermijnende gedrag.

Auteur: Carla Goosen

Tot op heden is weinig onderzoek verricht naar de rol, positie en deskundigheid van de vertrouwenspersonen die als taak hebben de opvang en begeleiding van slachtoffers van seksuele intimidatie en andere ongewenste omgangsvormen. Dit is opmerkelijk omdat juist in een voorjuridisch traject veel schade kan worden voorkomen. Informele klachtafhandeling kan succesvol zijn mits de vertrouwenspersoon deskundig is op het gebied van bejegeningsconflicten, een professional is op het gebied van (seksuele) intimidatie en andere ongewenste omgangsvormen en bovendien in staat is autonoom te opereren in een ingewikkeld krachtenveld van veelal tegengestelde belangen

Auteur: Gerard Wijers

Politieke crisis, geweldsdreiging en de rol van de counsellor Het schip van staat verkeert in zwaar weer. De kloof groeit tussen burgers, die steeds meer vragen, en een overheid die daarop vaak het juiste antwoord schuldig moet blijven. Onze staatsinrichting, daterend uit de begintijd van de industriële revolutie, sluit niet meer aan bij de complexiteit en dynamiek van het ICT-tijdperk en bij het voortrazende globaliseringsproces. De overheid verliest niet alleen aanzien, macht en legitimiteit, maar krijgt bovendien problemen met de handhaving van het geweldsmonopolie. De gevolgen blijven niet uit: toenemend geweld in de openbare ruimte tegen politieagenten, personeel van ziekenauto’s, treinconducteurs en buschauffeurs. We zijn al gewend aan het korte lontje van mensen, die bij de geringste ergernis beginnen te schelden en te slaan en daarbij de indruk wekken volkomen in hun recht te staan. Met de kennelijke teloorgang van het geweldsmonopolie neemt de beschermende functie van de overheid af en dus gaan burgers zich onveiliger voelen, vooral in de publieke sfeer. Gevoelens van onveiligheid leiden tot angst bij de bevolking en bedreigen de geestelijke volksgezondheid, omdat mensen vaak niet realistisch met hun angst omgaan. Vertekende beelden van de werkelijkheid dienen om het hoogst onaangename gevoel, dat angst nu eenmaal is, zo snel mogelijk weg te werken. Zo is het veel makkelijker om af te geven op de falende overheid en te eisen, dat oude rechten en zekerheden worden hersteld, dan om in te zien dat een verouderd overheidsapparaat gewoon niet beter kan en dat de terugkeer naar het oude en vertrouwde volstrekt onmogelijk is. De schade die angst zo aan de geestelijke volksgezondheid toebrengt, kan leiden tot een verdere verslechtering van de relatie burgers-overheid. De overheid laat zich immers maar al te gemakkelijk verleiden om onder de onrealistische druk van boze burgers meer te beloven dan ze waar kan maken en zet daarmee de deur open voor nog meer frustraties, onveiligheid en angst. Zo komen we in een vicieuze politieke cirkel terecht, waar iedereen alleen maar slechter van wordt. Deze aanslag op de geestelijke volksgezondheid gaat gepaard met klachten, waarmee mensen zich tot counsellors wenden. In onze beroepsgroep kunnen wij een bijdrage leveren aan de geestelijke volksgezondheid door onze cliënten, in voorkomende gevallen, te leren om stil te staan bij hun angst, die te verdragen en te interpreteren als een tekort aan begrips- en handelingsvermogen in een bedreigende situatie. Angst als prikkel tot onderzoek van het gevaar en tot ontwikkeling van het geestelijk vermogen, dat nodig is voor realistisch risicomanagement, in plaats van angst als signaal voor de activering van oude, veelal uit de kindertijd stammende, vertekenende afweermechanismen. Wij kunnen nog een stap verdergaan door de politieke context te thematiseren waarin de gevoelens van onveiligheid en angst opkomen en door cliënten te stimuleren tot de transformatie van hun angsten en zorgen in een passende vorm van actief burgerschap. Daarmee doen onze cliënten niet alleen afstand van een uitzichtloze slachtofferrol, maar kunnen ze ook een directe bijdrage leveren aan de verbetering van het politieke klimaat. In een dergelijk klimaat kan vruchtbaar worden samengewerkt aan de noodzakelijke vernieuwing van onze staatsinrichting. Drs. Gerard Wijers is arbeids- en organisatiepsycholoog/loopbaancounsellor en tevens redactielid van Counselling Magazine. Gerard Wijers is directeur van het Instituut voor Beroepskeuze en Loopbaanpsychologie (IBLP) in Hilversum.

Auteur: Bob van der Meer

Pesten is systematisch (lichamelijk, geestelijk of seksueel) geweld van een leerling of een groep leerlingen ten opzichte van één of meer klasgenoten, die niet (meer) in staat is/zijn zichzelf te verdedigen. Uit deze definitie zijn de verschillen tussen pesten en plagen te halen: pesten gebeurt systematisch en er is sprake van een ongelijke machtsverhouding. Het slachtoffer wordt niet (meer) geacht voor zichzelf op te komen en het pesten heeft desastreuze gevolgen voor het slachtoffer. Aan een goede aanpak van pesten stel ik drie eisen. Ten eerste is het belangrijk dat de aanpak in twee opzichten integraal is: enerzijds door de inschakeling van alle betrokken partijen (de zogenaamde vijfsporenaanpak), en anderzijds door pesten in te kaderen binnen een verklaringsmodel van geweld. De tweede eis is dat het probleem structureel wordt aangepakt, dat wil zeggen: via de trits signaleren, analyseren, een plan opzetten en uitvoeren, en evalueren. De laatste eis is dat de aanpak leidt tot een blijvende attitudeverandering. In dit artikel ga ik nader in op mijn vijfsporenaanpak van pesten. Daarbij ga ik uit van de door mij in 1990 ontwikkelde visuele weergave van de vijf betrokken partijen en drie psychologische mechanismen (Figuur 1), waarvan bij elke vorm van geweld, dus ook bij pesten, sprake is

Auteur: Peter van der Velden, Peter van Loon

De wetenschappelijke aandacht voor de gevolgen van schokkende gebeurtenissen of potentieel traumatische gebeurtenissen is de afgelopen 25 jaar enorm toegenomen (Hermans, 2011, Hovens & Van der Ploeg, 2002). Een recente zoektocht met alleen de trefwoorden ‘PTSD (PTSS)’ en ‘post traumatic stress’ levert 127 artikelen op voor het jaar 1986. Eenzelfde zoektocht over het jaar 2011 brengt de teller op 1851 artikelen: een ruime vertienvoudiging. Ter vergelijking: met de trefwoorden ‘depression’ en ‘depressive’ zijn de aantallen artikelen respectievelijk 4481 (1986) en 15043 (2011): ‘slechts’ een ruime verdrievoudiging. In werkelijkheid zijn deze getallen natuurlijk conservatieve schattingen: lang niet alle tijdschriften zijn erin opgenomen, maar ze tonen wel een duidelijke trend.

Auteur: John Stolvoort

Jaarlijks krijgen duizenden mensen te maken met een schokkende gebeurtenis zoals agressie, een overval, ongeval of ramp. De gevolgen van deze schokkende gebeurtenissen beperken zich niet alleen tot materiële schade of lichamelijk letsel. Mensen voelen zich vaak verbijsterd, machteloos, angstig, verdrietig en moe. Welke zorg kan een counsellor in dit soort situaties verlenen en welke interventies zijn helpend? GZ-psycholoog en psychotherapeut Carlo Mittendorff geeft handvatten voor het begeleiden van cliënten na een traumatische gebeurtenis.

Auteur: Simone Nijboer

Je hebt een opleiding tot counsellor of psychosociaal hulpverlener voltooid en wilt een eigen praktijk opbouwen. Maar dat valt niet mee. Het is moeilijk om cliënten te vinden, ook al ben je nog zo gemotiveerd. Maar hoe pak je dat dan aan? Hoe geef je vorm aan datgene wat je bezielt? In dit artikel geef ik een aantal praktische handvatten, om je een eind op weg te helpen.

Auteur: Christine Beenhakker

Arjan Erkel werd op 12 augustus 2002 door vier gewapende mannen ontvoerd in Machatsjkala, de hoofdstad van de Russische deelrepubliek Dagestan, waar hij sinds april 2002 werkte voor de organisatie Artsen zonder Grenzen. Hij hield zich bezig met de opvang van vluchtelingen uit Tsjetsjenië, dat aan Dagestan grenst. Op 11 april 2004, eerste paasdag, werd hij na 607 dagen gevangenschap vrijgelaten door tussenkomst van een vereniging van KGB-veteranen. Na zijn vrijlating blijkt Arjan buitengewoon goed in staat om deze zeer zware periode van gijzeling om te zetten naar positieve kracht. Tijdens onze ontmoeting vertelt Arjan hoe hij zijn trauma heeft verwerkt en hoe hij dit een plek geeft in zijn dagelijks leven

Minder zelfmoordgedachten dankzij online zelfhulp Reducing the Burden of Suicidal Thoughts Through Online Self-Help. Promotie mevrouw B.A.J. Van Spijker. 13 juni 2012. Vrije Universiteit Amsterdam. Bregje van Spijker onderzocht bij volwassenen met gedachten aan zelfmoord de effectiviteit van een zesweekse online zelfhulpinterventie. Deelnemers die de zelfhulp gebruikten piekerden na zes weken duidelijk minder dan volwassenen die op een wachtlijst stonden. Daarnaast bleek dat de cursus, die zonder begeleiding van een psycholoog werd aangeboden, relatief goedkoop is. Mensen met zelfmoordgedachten denken vaak dat ze hun problemen zelf moeten kunnen oplossen. Ze schamen zich om naar een hulpverlener te gaan of hebben hiermee eerder onprettige ervaringen gehad. In dit isolement kunnen zij de controle op kwellende gedachten aan zelfmoord verliezen waardoor ze steeds meer gaan piekeren. Omdat zij geen hulp zoeken, kunnen zij niet profiteren van eenvoudige technieken die hun denken weer in goede banen kunnen leiden. Om mensen met zelfmoordgedachten toch te  bereiken is een online zelfhulp ontwikkeld. Deelnemers krijgen in deze zesweekse cursus iedere week nieuwe oefeningen aangeboden om het piekeren over zelfmoord onder controle te krijgen. Bijvoorbeeld door dagelijks piekerkwartieren in te stellen kan worden  geprobeerd het piekeren te beperken. De online zelfhulp is niet bedoeld als vervanging voor eventuele hulpverlening door psychiater of psycholoog, maar als eerste stap in het hulpzoekproces of als aanvulling op hulp in de geestelijke gezondheidszorg. Deelnemers worden daarom aangemoedigd ook hulp te zoeken bij de GGZ of om steun te zoeken bij vrienden, familie of huisarts. De online zelfhulp is beschikbaar via www.113Online.nl, het nationale platform voor zelfmoordpreventie dat hulp en therapie biedt aan mensen die aan zelfmoord denken, maar ook aan naasten en nabestaanden. (Bron: VU Amsterdam) Een op de drie jongeren voelt zich wel eens onveilig In 2011 voelde bijna een derde van de jongeren zich wel eens onveilig. Dit is nagenoeg gelijk aan de drie jaren daarvoor. Jonge vrouwen voelden zich twee keer zo vaak onveilig als hun mannelijke leeftijdsgenoten. Iets meer dan één op de drie jongeren was slachtoffer van een delict. Jongeren uit de provincie Groningen waren hiervan het vaakst slachtoffer. Het aandeel onder jongeren van 15 tot 25 jaar, dat zich wel eens onveilig voelt, bedroeg in 2011 bijna 32%. Dat aandeel is sinds 2008 ongeveer gelijk gebleven. Bij jonge vrouwen lag het aandeel in 2011 op ruim 42%. Dat is twee keer zoveel als bij jonge mannen, van wie iets meer dan 21 zich onveilig voelde. Dit verschil is de afgelopen jaren nagenoeg constant gebleven. In 2011 was bijna 35% van de jongeren één of meer keer het slachtoffer van criminaliteit. De meeste jonge slachtoffers van een delict, bijna 22%, hadden te maken met een vermogensdelict. Dit betreft onder meer inbraak, fietsdiefstal of zakkenrollerij. Bijna 12% was slachtoffer van een geweldsdelict, waaronder seksuele delicten, mishandeling en bedreiging. Eén op de tien jongeren werd geconfronteerd met vandalisme. (Bron: CBS, Paul de Winden/Landelijke Jeugdmonitor, Onveiligheidsgevoelens en slachtofferschap: jongeren (15 tot 25 jaar)) Een moeilijke jeugd is een stressfactor voor het leven In haar oratie op 8 juni vroeg hoogleraar Stressgerelateerde psychopathologie Bernet Elzinga meer aandacht voor de effecten van een moeilijke jeugd op het ontstaan van stoornissen. Freud had een punt, al werkte hij het niet goed uit. U stelt dat de huidige psychologische behandelingen voorbij gaan aan het effect van vroege levensgebeurtenissen. Waarom is dat bezwaarlijk? “De cognitieve gedragstherapie die nu meestal wordt ingezet om klachten te behandelen, is gericht op het hier en nu. Psychologen proberen de mechanismen te veranderen die klachten in stand houden, en zijn minder bezig om de ontstaansgeschiedenis ervan in kaart te brengen. Maar de manier waarop volwassenen naar zichzelf en anderen kijken, wordt sterk gekleurd door de ervaringen uit de eerste levensjaren. Daar is veel onderzoeksliteratuur over – denk bijvoorbeeld aan de negatieve effecten van onveilige gehechtheid – maar die wetenschap speelt geen rol in deze behandeling.” Om welke levensgebeurtenissen gaat het dan? “Om fysieke en seksuele mishandeling, maar ook om emotionele verwaarlozing. Dan gaat het om ouders die onvoldoende aandacht hebben voor hun kind, en het stelselmatig emotioneel aan zijn lot overlaten. Het is voor een kind belangrijk dat het zich gezien en begrepen voelt, met name ook als het verdrietig is, gepest wordt, of iets ingrijpends als een aanranding meemaakt. Wanneer ouders daar niet goed op reageren, kan iemand van dit gebrek aan steun later meer last hebben dan van zo’n gebeurtenis zelf.” Moeten psychologen nu à la Freud mensen weer op de divan leggen? “Freud had goed gezien dat vroege jeugdervaringen doorwerken in het latere leven, maar zijn ideeën over castratieangst en penisnijd moeten we zeker niet oprakelen. We weten nu dat ingrijpende levensgebeurtenissen ervoor kunnen zorgen dat iemands stresssysteem verkeerd kan worden afgesteld, en daar kun je je leven lang last van hebben. Met behulp van fMRI kunnen we dat ook in de hersenen zien: de emotiekernen van deze mensen zijn hypergevoelig, en hun prefrontale cortex – die betrokken is bij besluitvorming en het onderdrukken van impulsen – functioneert slechter dan die van niet-mishandelde mensen. Dit kan deels verklaren waarom mensen depressie- en angstklachten ontwikkelen.” Niet iedereen die een rotjeugd heeft gehad, ontwikkelt psychische klachten. “Daarom is het belangrijk om ook factoren op te sporen die de veerkracht van mensen bepalen. Uit gegevens van NESDA (de grootschalige Nederlandse Studie naar Depressie en Angst) blijkt dat eenvijfde van de deelnemers ooit is mishandeld als kind, maar geen psychische klachten heeft. Het zou mooi zijn als we ook die beschermende factoren in kaart kunnen brengen. Op den duur moeten we ervoor zorgen dat mensen geen standaard behandelprotocol meer krijgen, zoals nu gebeurt, maar een behandeling op maat waarbij rekening wordt gehouden met de voorgeschiedenis en het hypergevoelige stresssysteem. Hopelijk kunnen we op deze manier mensen beter behandelen, want ongeveer de helft van de mensen met depressie- en angstklachten wordt met de huidige behandeling niet beter.” (Bron: Universiteit Leiden, Malou van Hintum) Mijndoelenstellen.nl het leven Om gedragsverandering te kunnen bewerkstelligen, is het nodig dat er sprake is van motivatie tot gedragsverandering en inzicht in wat men belangrijk vindt. Hulpverleners hebben echter wel eens te maken met hulpvragers die weliswaar beseffen dat er sprake is van een probleem, maar nog niet (voldoende) gemotiveerd zijn tot verandering en/of inzicht hebben in de doelen die ze willen bereiken. Voor deze doelgroep is het soms lastig om een doel te formuleren. De hulpvrager weet wel ongeveer wat hij of zij wil bereiken, maar kan er de woorden niet goed aan geven of heeft moeite met het concretiseren van een doel. www.Mijndoelenstellen.nl is een hulpmiddel om aan te geven wat de hulpvrager belangrijk vindt. In enkele minuten is er een overzicht dat hij of zij aan zichzelf kan mailen. Tevens kan de lijst direct aan een hulpverlener gemaild worden. De hulpverlener kan de lijst als input voor een volgend gesprek gebruiken. Iedereen kan gratis gebruik maken van de website. Er zijn verschillende  doelenkaarten voor verschillende doelgroepen. Sommige doelenkaarten zijn voor een specifieke training ontwikkeld, zoals die voor de online faalangsttraining van het schoolmaatschappelijk werk van Kwadraad en voor de cursus ‘vrienden’ van de jeugdreclassering in Noord-Limburg. Bij Kwadraad is het middel opgenomen in het Online Dossier dat steeds meer cliënten gebruiken (Bron: E-hulp, Mijn doelen Stellen) Tijd tussen ontstaan van een psychische aandoening en eerste zorgcontact Resultaten van de ‘Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2’ (NEMESIS-2).  Mevrouw M. Ten Have, mevrouw S. Van Dorsselaer en de heer R. De Graaf. Trimbos-instituut Utrecht. Dit rapport gaat over het zoeken van hulp bij psychische aandoeningen. Het geeft antwoord op vragen als: in hoeverre zoeken mensen met een psychische aandoening hulp voor hun specifieke problemen? En als zij dit doen: hoeveel tijd verstrijkt er dan gemiddeld tussen het ontstaan van de psychische aandoening en het eerste zorgcontact daarvoor? Welke bevolkingsgroepen zoeken na het ontstaan van een psychische aandoening minder vaak en minder snel hulp? In hoeverre ervaren mensen baat bij de hulp voor hun  psychische aandoening en hoeveel tijd is dat na het eerste zorgcontact? Voor beantwoording van deze en andere vragen is gebruik gemaakt van gegevens van de ‘Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2’ (NEMESIS-2), een representatief onderzoek onder volwassenen van 18-64 jaar in de algemene bevolking. (Bron: Trimbos-instituut) Dit rapport kunt u gratis downloaden via de website van het Trimbos-instituut, www.trimbos.nl

Auteur: Saskia van Rijnswou

Sigmund Freud keerde zich uiteindelijk van hem af. Maar Pierre Janet bleek de grondlegger te zijn van onze huidige opvattingen over posttraumatische stressstoornis en dissociatieve stoornissen.