Perfectionisten heb je in soorten en maten. Sommige cliënten raken verstrikt in hun twijfels. Ze kunnen niet kiezen, omdat het altijd beter kan. Alleen het beste is goed genoeg en zelfs dan kan het nog beter. Perfectionisme is geen ziektebeeld op zich, het maakt deel uit van verschillende stoornissen zoals angst, dwang, depressie en eetstoornissen. Perfectionisme leidt tot stress en soms tot verlammende angst. Twijfel over je kledingkeuze voor een sollicitatiegesprek, omdat je een goede indruk wilt maken, is niet vreemd. De meeste mensen komen er wel uit: ze draaien wat voor de spiegel in verschillende outfits of vragen advies aan huisgenoten. Er is niks mis met het streven naar hoge doelen als het realistische doelen zijn. Het behalen van die doelen leidt tot voldoening en een positieve zelfwaardering. Dit wordt ‘adaptief perfectionisme’ genoemd, gezond dus.
Anders is het wanneer je blijft twijfelen, omdat je bij iedere mogelijkheid denkt dat er een betere keuze mogelijk is. Bij dit ‘maladaptief perfectionisme’ heb je voortdurend de gedachte dat je faalt. Mijn cliënt die onder haar niveau werkt omdat ze bang is om verantwoordelijkheid te dragen, die uit bed sluipt als haar man slaapt om haar make-up te verwijderen én ‘s ochtends vroeg opstaat om zich op te maken, zodat hij haar nooit imperfect ziet, behoort tot de categorie ‘maladaptieve perfectionisten’. Zij lijdt eronder en schiet er geen steek mee op, ze komt tot niets. Ze vraagt voortdurend advies aan familie, vriendinnen en aan mij. Ik wil graag dat mijn cliënten zich beter gaan voelen en ik geef graag advies. Gelukkig rinkelen alle alarmbellen in mijn hoofd: nee, niet doen, geen advies geven, dat is toch niet goed genoeg. Dilemmacounselling dan? Ik kan haar helpen om alle voors en tegens van de keuze op een rijtje te zetten zodat zij kan kiezen. Nee, ook niet doen, dat is een valkuil. Ik moet haar leren om fouten te maken, slordigheden te begaan, leren leven met ‘goed genoeg’. Perfect bestaat immers niet en voor een perfectionist zeker niet. Het advies om haar doelen bij te stellen zodat ze haalbaar zijn, hoort ze vaak. Ze heeft geen idee hoe dat moet, de gedachte dat ze zal falen, maakt haar angstig. Ik vind het een uitdaging om haar te verleiden tot experimenten waarbij ze risico’s leert nemen. De baten? Meer nachtrust en tijdwinst. Ontspannen slapen lijkt haar een zegen. Ze wil de uitdaging wel aangaan.
Yvette van der Pas is klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut bij Singel 54: Praktijk voor psychotherapie. Zij trad als deskundige op in de tv-programma’s ‘Angst de baas’ en ‘Fearfighters’ en is auteur van ‘Duizend angsten: Praktijkverhalen over angst, dwang en paniek’ (2011) en het zelfhulpboek ‘Dwang’ (2008). Zij schrijft tweewekelijks columns in Trouw. www.nieuwezijds.nl
