Oerganisatie
De evolutie van samenwerking, van mierenhoop tot multinational
Henk Verhoeven. Maven Publishing, 2013. ISBN 978 94 905 7486 4
‘Oerganisatie’ beschrijft en verklaart uiteenlopende verschijnselen in onze wereld vanuit het perspectief van evolutie. Het bestaat uit drie delen. Het eerste deel laat zien hoe al het actuele leven op onze planeet het resultaat is van mechanismen van duplicering en overleving van ‘egoïstische’ genen. Aanvankelijk waren dat losse genen, maar al snel bleken ‘genenteams’ succesvoller. Zo ontstonden complexe organismen en combinaties daarvan, die konden overleven in hun context. Bijvoorbeeld orchideeën en kolibries. Het tweede deel gaat over ‘memen’. Dit zijn basale eenheden informatie of ideeën. Wat een gen is in de biologische evolutie is een meme in het ontstaan van cultuur en van de persoonlijkheid van mensen. Ook hier overleven ‘egoïstische’ memen in de meest succesvolle ‘mementeams’ (bijvoorbeeld verhalen, regels en kunstobjecten).
Verhoeven laat zien dat het bij genen en memen in wezen om dezelfde, blinde processen gaat. Basisprincipe van Oerganisatie is dat elementaire, ‘egoïstische’ elementen steeds nieuwe combinaties vormen. Verreweg het grootste deel daarvan gaat snel teloor. Maar een klein deel overleeft in de actuele context en plant zich voort. Samen met andere overlevers ontstaan uiterst complexe systemen, waarin alles met alles samenhangt.
Eigenlijk wil de auteur alles verklaren met Oerganisatie - en hij slaagt daar aardig in. Dat zien we met name in het derde deel. Enkele voorbeelden van de fenomenen die daarin aan de orde komen: Hoe de kerk wetenschap heeft geremd, maar door de Latijnse kerktaal ongewild toch ook bevorderd heeft. Self fulfilling prophecies, waardoor leerlingen die als zwak worden aangemerkt, slecht gaan presteren. Het functioneren van dictaturen. En waarom Europa in het vorige millennium zo sterk opkwam en niet China.
Henk Verhoeven brengt in ‘Oerganisatie’ op consistente wijze een schat aan wetenschappelijke bevindingen en ideeën bijeen. Belangrijke inspiratoren zijn Richard Dawkins en Susan Blackmore. Af en toe is wat de auteur zegt aanvechtbaar of te stellig. Zo wordt de hypothese dat de mens ontstaan is uit waterapen, herhaaldelijk als feit gepresenteerd. Maar over het geheel is het betoog overtuigend en boeiend. Ik vind het bijvoorbeeld interessant om stil te staan bij de stelling dat memen en genen vaak niet dezelfde belangen hebben. Zo kan het gebeuren dat ons denken niet in het belang is van ons lichaam. ‘Oerganisatie’ biedt een ontluisterende, maar ook verfrissende manier van kijken.
Tom Luken – onafhankelijk onderzoeker en adviseur op het gebied van loopbaanvragen
Handboek Positieve Psychologie
Theorie, Onderzoek en Toepassingen
Ernst Bohlmeijer, Linda Bolier, Gerben Westerhof & Jan Auke Walburg. Boom, 2013. ISBN 978 94 610 5963 5
Positieve psychologie is een vrij nieuwe en snelgroeiende stroming in de psychologie. De focus is niet gericht op het probleem, maar op de veerkracht van de mens met als streven: optimaal functioneren. In dit handboek worden aan de hand van wetenschappelijke onderbouwingen, en waar mogelijk praktische toepassingen, de belangrijke thema’s uit de positieve psychologie behandeld: het broaden-and-build model, sterkekantenbenadering, zelfregulatie, emotieregulatie, optimisme, compassie, hoop, posttraumatische groei, sociaal welbevinden en maatschappelijke betrokkenheid. Elk hoofdstuk bevat naast een gedegen theoretische beschouwing een uitgebreide literatuurlijst die uitnodigt om dieper op de besproken materie in te gaan. Dit goed leesbare boek is opgedeeld in vier delen: de betekenis van positieve psychologie, competenties voor optimaal functioneren, toepassingen, en implementatie en bereik. In het laatste deel komen bijvoorbeeld ook de online-toepassingsmogelijkheden en positieve technologie aan de orde. Pijn is onvermijdelijk, maar hoeft persoonlijk welbevinden en geluk niet in de weg te staan.
Jac van den Goor – counsellor en coach
Zorg voor Zin!
Leiderschap en zingeving
Adriaan Bekman & De kenniskring mens en organisatie. Van Gorcum, 2013. ISBN 978 90 232 5140 8
Zingeving in organisaties is van evident belang. Persoonlijke en spirituele groei is noodzakelijk om de uitdagingen van deze tijd aan te gaan. In ‘Zorg voor Zin’ worden deze onderwerpen door diverse auteurs belicht. Zo schrijft Klaas IJkema in een rake bijdrage: “Wat is een goede vraag? Een goede vraag is dodelijk! De werking van een goede vraag is: schrik, bevriezing, verlamming, stilstand, staren, ademnood, hapering en aarzeling.” Ook ‘De zin van lef en laf’ van Joris Brenninkmeijer spreekt me aan. Zowel ‘lef’ als ‘laf’ zijn belangrijk in organisaties. Lef in de zin van ondernemerschap, risico’s nemen en proactief handelen; laf als de lastige zaken waar je liever niet over spreekt. Juist in die gesprekken zit een bron van zingeving. Het getuigt van lef om je kwetsbaar op te stellen en jouw innerlijke drijfveren te presenteren zonder je druk te maken over wat de buitenwereld ervan vindt.
“Zin geef je zelf”, zoals Quinten van der Rhoer in haar bijdrage aangeeft. “Zingeving uit je door in organisaties aandacht te hebben voor de mens.”
Eva Cochius – team- en spiritcoach, ortho- en sociaal pedagoog, en bestuurskundige
Programmatisch Creëren
Jo Bos, Anne Jette van Loon en Hans Licht. Scriptum, 2013. ISBN 978 90 559 4360 9
In ‘Programmatisch creëren’ pleiten de auteurs voor “een manier van werken waarin visie, verantwoordelijkheid en vakmanschap van mensen optimaal tot hun recht komen, in flexibele werkstructuren waarin mensen zich verbinden aan een gezamenlijk verhaal.”
Programmatisch werken wordt een succes als de organisatie vertrouwen, samenwerking en eigenaarschap centraal stelt. Deze mindset is naar mijn idee essentieel voor ‘het nieuwe werken’ en vergt vooral een omslag in denken van de managers.
Een inspirerende visie is essentieel om een project te laten slagen. Daarnaast adviseren de auteurs met klem om iedere fase goed te evalueren, bij voorkeur “op een eiland van reflectie”, omdat enige afstand van de dagelijkse hectiek daarbij gewenst is.
Het meest interessante onderdeel van het boek beschrijft de dynamiek tussen de betrokkenen. Hoe stuur je? Wanneer grijp je in? Hoe creëer je goed opdrachtgeverschap? Hoe ga je om met spanningen in het proces? De auteurs slagen erin om op deze prangende vragen heel praktische antwoorden te geven.
Marianne Eussen – coach en organisatieadviseur
Regievoeren zonder macht
Hans Licht. Van Gorcum, 2013. ISBN 978 90 232 5025 8
‘Regievoeren zonder macht’ neemt je in vogelvlucht mee langs de vele theorieën en modellen over macht en invloed uitoefenen, daar waar je niet eindverantwoordelijk bent voor het eindresultaat.
Bij de uitvoerige definiëring van regievoeren wordt het verschil tussen macht en regie scherp neergezet. Vervolgens wordt aandacht besteed aan de wijze waarop je als leider invulling kunt geven aan leiderschap. Van de ‘ik-kant’ wordt er daarna een overstap gemaakt naar de ‘wij-kant’ om het krachtenveld te belichten. Vervolgens wordt uiteengezet hoe regie te voeren zonder macht, zowel in projecten als in programma’s waarin de complexiteit stevig toeneemt. Het inzoomen op procesmanagement verrijkt het boek, evenals de aandacht voor het profiel van de regisseur.
Een prima boek als je nieuw bent in het werkveld van projectmanagement en adviseren, en wilt verkennen hoe je je in het speelveld tussen macht en invloed het beste kan bewegen.
Jacquelien Willemse – adviseur en registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie
