Volgers & vormers
Van alle banen in Nederland zijn er ongeveer zes procent in het onderwijs, 94 procent van de werkende bevolking heeft elders emplooi gevonden. Soms denk ik dat die 94 procent weet hoe het zou moeten, onderwijs geven, maar dat op de een of andere manier dit inzicht niet tot de hoofden van die zes procent doordringt. Dat iedereen weet dat het anders moet in het onderwijs, behalve de mensen die er werken. In ‘Volgers & Vormers’ komen vijftien van deze adviseurs aan het woord. Hun suggesties lopen uiteen. Een belangrijke reden is dat herinneringen aan het eigen onderwijs nogal uiteenlopen. Waar de ene auteur zijn gymnasiumtijd idealiseert en de ander terugverlangt naar de naoorlogse onderwijzersgeneraties met hun lust om alles te willen weten, vindt een derde dat de lat weer omhoog moet om jongeren te leren weerstanden te overwinnen. Tegenover projecties van jeugdherinneringen op het huidige onderwijs staan opinies van professionele onderzoekers die vanuit hun eigen vakdiscipline - en dus heel verschillend - naar het onderwijs kijken. Professionele bestuurders geven vervolgens adviezen om in een democratisch debat naar evenwicht te zoeken tussen deze verschillen.Mijn probleem met boeken zoals deze is niet dat ze legitimeren dat iedereen wat van het onderwijs mag vinden. Dat is het punt niet. Mij irriteert de pretentie die er vanuit gaat. De ondertitel van ‘Volgers & Vormers’ luidt ‘spraakmakende opinieleiders over de toekomst van het onderwijs’. Deze titel suggereert dat de auteurs als erkende opinieleiders een zekere autoriteit hebben om zich uit te spreken over de toekomst van het onderwijs en over het onderwijs van de toekomst. Die pretentie maakt de bundel volstrekt niet waar. Is het geestelijke luiheid dat geen enkele auteur stilstaat bij het feit dat in de laatste 25 jaar de onderwijsdeelname ingrijpend is veranderd, zowel kwantitatief (veel meer leerlingen volgen hogere vormen van onderwijs) als voor wat betreft de samenstelling van leerlingengroepen en hun sociaal-culturele oriëntaties? Maar meer nog: wat moet je met een kernboodschap waarin de verschillen in opinie op de verlammende tegenstelling tussen disciplineren voor de samenleving (‘volgen’) en ontwikkelen tot vrij individu (‘vormen’) worden gelegd?De Britse socioloog Michael Young spreekt over ‘powerful knowledge’ als hij het heeft over de kennis die leerlingen vaak niet van huis uit meekrijgen, maar die ze wel nodig hebben om een actief lid van de samenleving te kunnen zijn. Kennis van de samenleving, van de achtergronden, de verschillen en geschiedenissen brengt jongeren middenin de samenleving, stelt hen in staat er deel van uit te maken en deze verder te brengen met de actieve inzet van eigen inzichten. Een individu is niet vrij van de samenleving en er evenmin een slaaf van, maar leert - in het onderwijs - er zich toe te verhouden. Hoe het onderwijs dat moet aanpakken in een samenleving waar de tegenstellingen soms op scherp staan, dát zou ik wel eens willen horen vande spraakmakende opinieleiders! (AW)
De firma
Kort geleden kwam McKinsey met de nodige bombarie ons onderwijs binnen met een project waarbij leraren van elkaar leren door bij elkaar in de klas te komen. Bepaald geen oorspronkelijk idee dus. Zoals trouwens ook het eerder verschenen McKinsey-advies aan het Nederlandse onderwijs Investeer in de leraar uit 2012 moeilijk opzienbarend te noemen viel. Voor wie wil snappen hoe je zoiets flikt, is Duf McDonalds De Firma verhelderende lectuur. McDonald laat zien hoe McKinsey weinig anders deed dan ideeën van anderen recyclen en topmannen naar de mond praten, maar niettemin zo’n status wist te krijgen dat de organisatie erin slaagde schone handen te houden ondanks haar diepe betrokkenheid bij schandalen als dat van Enron. Matig geschreven en matig vertaald, maar heel leerzaam nu topmannen in de grote onderwijsconglomeraten geregeld bezwijken voor de verleidingen van boardroom consultants. (PL)
Digitale dimentie
Spitzers boodschap is onheilspellend: kinderen die gebruik maken van digitale media spreken belangrijke delen van hun hersenen niet aan, waardoor hun geheugen zich slecht ontwikkelt, leerprestaties achterlopen en sociale vaardigheden ernstig te wensen overlaten. Daarom geen iPads in het onderwijs. Echt leren is diepe verwerking die veel sporen in de hersenen achterlaten. “Laten we ophouden om de hoofden van de volgende generatie systematisch met vuilnis te vullen”, roept de auteur zijn lezers op. Spitzer is geen nostalgische, anti-modernistische pamflettist, maar een gerenommeerd geheugenonderzoeker, die zijn betoog met veel wetenschappelijke resultaten onderbouwt. Hoe zouden collega-onderzoeker Jelle Jolles en ict-onderwijspartner Kennisnet naar computers als leervertragers kijken? (GVL)
