Dynamische loopbanen
Een kwestie van vooruitkijken
Annelies E.M. van Vianen, Van Gorcum, 2013. ISBN 978 90 232 5130 9
Annelies van Vianen laat zien dat door de globaliserende economie, technologische, maatschappelijke en demografische ontwikkelingen, loopbanen niet voorspelbaar zijn. Voor het effectief vormgeven aan de eigen loopbaan zijn een flexibele, authentieke kijk van het individu op zichzelf en het nemen van verantwoordelijkheid voor de eigen loopbaan essentieel.
De auteur gaat systematisch na wat het belang is van de fit tussen de persoon en zijn werkomgeving; welke niet of moeilijk veranderbare aspecten te onderkennen zijn en wat te ontwikkelen is. Elke fit is in principe tijdelijk. Dat maakt vooruitkijken naar komende veranderingen noodzakelijk.
Vooruitkijken begint met een goed inzicht in de eigen mogelijkheden en loopbaan. Daarbij is het belangrijk dat iemand inzicht krijgt in de eigen basale basisbehoeften: competent zijn, sociale verbondenheid en autonomie. Deze behoeften heeft iedereen, maar de waarde die mensen toekennen aan elk van de behoeften kan verschillen.
‘Competent zijn’ wordt uitgewerkt in capaciteiten, interesses en persoonlijkheid. Niet zozeer het gevraagde opleidingsniveau is belangrijk maar vooral de kennis, skills en abilities (KSA’s) die een takenpakket vraagt en de beschikking over een iets hoger denkniveau dan noodzakelijk. De auteur behandelt enkele bekende loopbaantheorieën en tests waarbij zij wijst op de betrekkelijke voorspellende waarde daarvan. De uitkomsten zijn vooral te gebruiken in dialoog met een gekwalificeerde loopbaanadviseur. De rol van loopbaanadviseur ziet de auteur veranderen van inhoudelijk adviseur naar life design coach, die procesgericht ondersteunt bij het ontwikkelen van toekomstscenario’s gericht op de persoon in de context van diens hele omgeving.
De sociale verbondenheid, de mate waarin waarden van een individu passen bij collega’s en de organisatiecultuur, ontstaat deels vanzelf doordat baanzoekers worden aangetrokken door de uitstraling van een organisatie en selecteurs bij sollicitanten op ‘passendheid’ letten. Toch is het goed als iemand zijn belangrijke waarden kent en zich afvraagt of die passen bij de organisatie.
Gewapend met zelfkennis over de basisbehoeften kan gericht en selectief gezocht worden naar een baan. Hoe meer eisen er echter aan een ‘goede baankeuze’ gesteld worden, hoe lager de tevredenheid blijkt te zijn. Het besef dat een baankeuze niet voor eeuwig is, kan de keuzedruk verminderen. Serieuze voorbereiding is van belang, maar het is geen puur rationele aangelegenheid: onderzoek laat zien dat als de ratio gecombineerd wordt met onbewuste processen, betere beslissingen het resultaat zijn.
In het boek wordt regelmatig gesproken over ‘aanpassen’. De invulling van die term is vooral proactief ontwikkelingsgericht: positieve framing van situaties, optimisme, een positief zelfbeeld, het gevoel de situatie te kunnen beheersen, een ontwikkelingsgerichte denkstijl, openstaan voor nieuwe ervaringen, anticiperen op veranderingen en zelfmonitoring zijn kenmerken die bijdragen aan het vermogen tot aanpassen. Flexibiliteit van medewerkers kunnen organisaties volgens de auteur bevorderen door ze uitdagingen te bieden met het accent op leren en ontwikkelen, veranderingen aan te kondigen en persoonlijke ontwikkelbudgetten te faciliteren. Uitdagingen die mensen het gevoel van competentie geven. Het boek is bedoeld voor werkenden, werkzoekenden, leidinggevenden, managers, hrm-professionals en loopbaancoaches. Voor elk zijn er praktische vragen die het zelf nadenken activeren. Elk hoofdstuk is rijk geïllustreerd en onderbouwd met theorieën en onderzoek, die door een uitstekend notenapparaat overzichtelijk aan de tekst zijn gekoppeld. Voor iedereen die professioneel te maken heeft met loopbaanontwikkeling is het boek daardoor een mooi overzichtswerk en een ingang voor verdieping.
