Rethinking the future of work
Rethinking the future of work. Directions and visions.
Colin C. Williams. Palgrave, 2007. ISBN 978 14 039 9371 7
Er zijn veel verschillende visies op de toekomst van arbeid, die door Colin Williams, hoogleraar Strategisch Management aan de School of Management van de Universiteit van Sheffield, overzichtelijk worden beschreven. Het boek van Williams kenmerkt zich door een zeer gedegen en kritische beschouwing van deze toekomstvisies. Allereerst schetst hij drie veel voorkomende toekomstvisies rond arbeid: de formalisatiethese, de commodificatiethese en de globaliseringsthese. Onder formalisatie moet worden verstaan: de gedachte dat in de ontwikkeling van arbeid formele arbeid (dus staat en markt) in toenemende mate de dominante vorm zal worden, en dat informele arbeid zal verdwijnen. Formalisatie wordt gezien als een natuurlijke en onvermijdelijke ontwikkeling. Westerse landen lopen voorop, derdewereldlanden lopen achter en zullen in de loop der tijd volgen. De commodificatiethese stelt dat de formele productie van goederen en diensten in toenemende mate zal gaan plaatsvinden in de marktsector, en in afnemende mate door de overheid of in de informele economie.
De markt doordringt steeds meer aspecten van het dagelijks leven. Het kapitalisme dringt steeds verder door in de wereld en wordt het dominante systeem. Er is weinig discussie over deze stelling, wel over de mate van, het tempo en de verscheidenheid van dit proces. Neoliberalen zien dit primair als een positieve ontwikkeling. Voor linkse politici is dit anders: zij benadrukken meer de schaduwzijde van deze ontwikkelingen. De globaliseringsthese stelt dat producten en goederen zullen worden geproduceerd in een grenzeloze en open wereldeconomie, waarin hypermobiel kapitaal de wereld rondzwerft op zoek naar mogelijkheden om winst te maken. Ook globalisering wordt vaak voorgesteld als een natuurlijke en onvermijdelijke ontwikkeling. Williams besteedt veel aandacht aan het ontkrachten van deze drie (hypo)thesen. Hij onderzoekt in een indrukwekkend aantal landen in hoeverre de veronderstelde ontwikkelingen corresponderen met feiten en cijfers. Op basis daarvan komt hij tot uiterst relativerende conclusies en zwakt hij het waarheidsgehalte van deze ‘verhalen’ sterk af.
Volgens Williams hebben de drie theses soms meer een idealistisch of retorisch, dan een realistisch karakter. Bijzonder en verrijkend is dat ook alternatieve toekomstbeelden van arbeid uitgebreid aan bod komen: dit zijn visies waarin bepaalde elementen van arbeid in het kapitalistische systeem anders worden vormgegeven, bijvoorbeeld een pleidooi voor meer gesubsidieerde, informele arbeid of lokale (‘groene’) arbeid. In deze visies wordt arbeid ook anders opgevat dan uitsluitend als zijnde betaald werk. Ook nu is er een kritische blik en worden sommige visies door Williams als te eenzijdig of romantisch getypeerd. ‘The Future of work’ bestaat voor een groot deel uit een kritische analyse c.q. weerlegging van al te gemakzuchtige of eenzijdige toekomstbeelden van arbeid. Williams geeft aan dat de ontwikkelingen van arbeid in met name de Westerse wereld verre van eenduidig of lineair zijn. Integendeel, zo stelt hij. Er is sprake van heterogene en gefragmenteerde ontwikkelingen, vaak tegenstrijdig en regionaal gebonden. Ook zijn er geen onvermijdelijke economische krachten werkzaam en is er veel meer ruimte en vrijheid in het vormgeven van de toekomst van (alternatieve vormen van) arbeid dan vaak wordt gedacht.
Arbeid is meer dan alleen betaalde arbeid en dat kunnen we zelf helpen vorm te geven. Op die manier kunnen we ervoor zorgen dat mensen meer keuze hebben in het soort werk dat bij hen past.
Jouke Post is docent theorie en methoden loopbaanbegeleiding en verbonden aan de post-hbo loopbaanbegeleiding van de Saxion Hogeschool in Deventer.
