Net als de meeste migranten, heeft Ali twee gezichten. Het gezicht met de twee culturen wekt de indruk dat hij, gelijk mieren die altijd bij en met elkaar zijn, een overdreven druk sociaal leven leidt. Met dit gezicht neemt hij anderen bij de hand: sommige autochtonen, de meeste migranten, bijna alle landgenoten, regiogenoten, dorpsgenoten en natuurlijk zijn omvangrijke familie. Het lijkt alsof Ali de luxe niet heeft om alleen te zijn.
Met dat andere gezicht staat Ali tussen de culturen en vindt hij juist geen aansluiting bij de genoemde groeperingen. Hij staat alleen. Je zou zeggen dat het eerste gezicht vrolijker kijkt dan het tweede, maar schijn bedriegt! Met beide maskers op voelt Ali zich alleen staan en eenzaam, met de culturen ligt die eenzaamheid opgesloten in zijn hart en tussen de culturen presenteert die eenzaamheid zich letterlijk en figuurlijk.
Deze onbedoelde maar aan migratie inherente vereenzaming neemt maar toe door bewuste en onbewuste discriminatie en isolatie door autochtonen, en internationale gebeurtenissen waarbij de politiek extra olie op het vuur gooit. Hierdoor bevinden de migranten zich niet alleen in een vicieuze cirkel, maar ook in neerwaartse spiraal van vereenzaming. Zij dragen geen cultureel harnas of laagje vernis dat hen beschermt tegen gevaren en risico’s van migratie: ontworteling, ontheemding, het verlies van vertrouwde leefwerelden en een ontmanteling van sociale structuren en culturele instituties. Deze problemen treden niet alleen op bij de eerste generatie migranten, maar ook bij de nieuwe generaties, soms zelfs vaker dan bij de oudere generatie.
Ali’s durven en willen geen beroep doen op anderen en zeker niet op landgenoten. Schaamte, schuldgevoel, sociale controle, angst voor roddelen, jaloezie en het gevoel een ‘mislukte migrant’ te zijn houdt hen tegen. Mocht een verblijf in het land van herkomst al soelaas bieden en gemiste kansen kunnen compenseren, dan is de oudere generatie niet in staat te gaan door ouderdom of ziekte, en de nieuwe generatie niet door onbekendheid daar, zich onbemind voelen en gebrek aan geld. Als we als individuen en als maatschappij deze ontwikkeling niet kunnen beïnvloeden, wordt eenzaamheid zijn nieuwe naam: Ali de Eenzame.
Murat Can kwam eind 1986 vanuit Turkije naar Nederland voor gezinshereniging. Hij is gespecialiseerd in interculturele vraagstukken en promoveerde in 2010 op een grootschalig promotieonderzoek onder allochtonen naar de kwaliteit van leven van migranten, hun psychische klachten en hun beleving van migrant zijn. Over deze onderwerpen publiceert hij veelvuldig. www.can-holding.nl
