Mindfulness en bevrijding van depressie
Voorbij chronische ongelukkigheid
Mark Williams, John Teasdale, Zindel Segal & Jon Kabat-Zinn. Nieuwezijds, 2012 (11e druk). ISBN 978 90 571 2249 1
Dit boek, dat zich rechtstreeks tot de lezer richt die lijdt aan depressie en somberheid, bestaat uit vier delen van enkele hoofdstukken. Deel I, ‘Lichaam, geest en emotie’, laat zien hoe depressie in stand gehouden wordt en welke kracht schuilt in bewust beleven van het huidige moment. Deel II, ‘Van moment tot moment’, laat zien hoe je kunt vastlopen in somberheid, en deel III, ‘Somberheid transformeren’, leert je mindful meditatie toe te passen om de spiraal van depressie te doorbreken. Deel IV, ‘De draad van je leven weer oppakken’, beschrijft ervaringen van mensen die via mindfulness hun depressie overwonnen, en biedt een acht-wekenprogramma dat de in vorige delen beschreven oefeningen in een kader zet. Besloten wordt een overzicht van literatuur en websites, plus een index.
Belangrijke thema’s zijn het onderkennen van automatische negatieve en zelfkritische gedachten en het onderscheid maken tussen de doe-modus en de zijn-modus. De doe-modus is zinvol bij het rationeel nastreven van doelen en het oplossen van alledaagse problemen maar niet bij depressie. Daar leidt ze al snel tot rumineren: het eindeloos en vruchteloos bezig zijn met veronderstelde oorzaken, betekenissen en gevolgen van eigen somberheid. Dit houdt het wiel van de depressie draaiend. De zijn-modus biedt tegenwicht aan de problemen die de doe-modus veroorzaakt. Mindfulness versterkt de zijn-modus, en wordt omschreven als ‘de bewustheid die ontstaat door doelbewust aandacht te geven aan dingen zoals ze zijn, op het moment zelf en zonder te oordelen’. Mindfulness is intentioneel, richt zich rechtstreeks op hier-en-nu-ervaringen en is niet oordelend. Onprettige ervaringen horen bij het leven, maar je kunt ze toelaten zonder pogingen tot vermijding of diepgaande analyse. Belangrijk is leren ze mindful aandacht te geven en dan los te laten. Veel aandacht gaat naar de ademhaling, naar fysieke gewaarwordingen en gevoelens in het algemeen.
‘Mindfulness en bevrijding van depressie’ kan een steun zijn bij het overwinnen van dwepressie, maar vergt gezien de hardnekkigheid van automatische gedachten en andere ingeslepen patronen veel doorzettingsvermogen van de sombere lezer.
Nel Jagt – (leer)supervisor
Depressie & psychodynamiek
Jos Dirkx & Nelleke Nicolai (red.). Sjibbolet, 2012. ISBN 978 94 911 1012 2
‘Depressie & psychodynamiek’ is een uitdagend, zo niet lastig boek, in meerdere opzichten.
Een achttal auteurs – overwegend psychoanalytici en psychiaters – behandelt het thema depressie vanuit psychodynamisch perspectief. Kennis van psychodynamica is nodig om je een weg te banen door de soms moeilijk leesbare tekst. Het boek is vooral geschikt voor psychologen, therapeuten en counsellors met interesse in depressieve klachten.
De eerste twee hoofdstukken zijn gewijd aan de diagnostiek en depressie als psychodynamisch begrip. De rol van omgevingsfactoren, verlieservaringen en met name van de vroege jeugd en ouders, komen nadrukkelijk aan bod. Depressie manifesteert zich vooral in het domein van betekenisgeving en is een emotioneel relationele aandoening, benadrukken de auteurs. Gebaseerd op het werk van Blatt wordt een tweetal vormen van depressie onderscheiden: de anaclitische of afhankelijkheidsdepressie en de introjectieve of zelfkritische depressie.
Het boek bevat zowel theoretische beschouwingen, praktijkgerichte beschrijvingen als wetenschappelijke analyses, en zelfs een persoonlijke, filosofische benadering van depressie. Maarten van Buuren sluit het boek af met een essay over tijdsbeleving en bewustzijn vanuit het gedachtegoed van Augustinus, Husserl en Heidegger, en betekenisgeving in relatie tot (zijn) depressie.
De auteurs pleiten door de verschillende hoofdstukken heen voor de psychoanalytische benadering en behandeling van depressie. Terecht merken de auteurs op, dat het onvermogen van de medische wetenschap om een eenduidige neurobiologische of genetische oorzaak van psychiatrische aandoeningen te vinden, alsmede de ontevredenheid over de kortdurende, gestandaardiseerde en protocollaire vormen van therapie, aanleiding kan zijn om depressie vanuit een bio-psycho-sociaal model te onderzoeken.
Het boek daagt uit tot verdergaande analyse en het verdiept het inzicht in depressie. En dat is hard nodig. Want, zoals Maarten van Buuren schrijft, is depressie in wezen ondoorgrondelijk: “Zelfs op het hoogtepunt van de crisis heb ik geen idee wat me in de crisis heeft doen belanden, waaruit deze crisis eigenlijk bestaat en zelfs dat ik me in een crisis bevind.”
Leona Aarsen – zingever (coach) & hoopverlener (psychosociaal therapeut)
Stap voor stap je depressie te lijf
Werkboek gedragsactivatie bij depressie
Christopher Martell & Michael Addis. Hogrefe, 2008. ISBN 978 90 797 2902 9
‘Stap voor stap je depressie te lijf’ is het eerste Nederlandstalige boek gebaseerd op gedragsactivatie. Een zelfhulpwerkboek, dat dit keer niet gaat over anders denken, maar over anders doen. Eerst worden de depressie en de factoren die daar een rol bij spelen, beschreven. Dan wordt gekeken naar de eigen gedragspatronen en hoe die je stemming beïnvloeden. Zelfactivatietechnieken helpen gewoonten en patronen te herkennen die depressie in stand houden en terugkeer van depressie te voorkomen. Michael Addis en Christopher Martell, hoogleraren psychologie, hebben zeven jaar onderzoek gedaan naar deze zelfhulpmethode en vele oefeningen en werkbladen ontwikkeld. Dit boek lijkt niet alleen effectief bij lichte depressies, maar ook ondersteunend bij bijvoorbeeld psychotherapie.
Psychotherapy and counselling for depression
Paul Gilbert. Sage, 2007 (3rd ed.). ISBN 978 14 129 0276 2
‘Counselling and psychotherapy for depression’ is a practical guide to working with people suffering from depression. As well as describing the skills and techniques used by practitioners, the book explores the features and complexities of depressed states including general negativity, sense of failure and abandonment, and feelings of powerlessness, anger, shame, and guilt.
The book examines the essential stages of the therapeutic process from conceptualization and formulation through to a wide variety of interventions for different types of difficulty. The third edition has been revised and updated and features a new chapter focusing on the role of the therapeutic relationship.
Gelukkig zijn kun je leren
Martin Seligman. Spectrum, 2009 (2e dr.). ISBN 978 90 491 0046 9
Positieve psychologie is de belangrijkste vernieuwing van de psychologie in de laatste vijftig jaar. Geluk en welzijn zijn de gewenste resultaten van de positieve psychologie. Seligman verdeelt de positieve emoties in drie soorten, omdat de manieren om ze te versterken verschillen: er zijn positieve emoties ten aanzien van het verleden, de toekomst en het heden. Tevredenheid, voldoening, trots en sereniteit zijn op het verleden gerichte emoties; optimisme, hoop, geloof en vertrouwen zijn op de toekomst gerichte emoties. Als grondlegger van de positieve psychologie laat Seligman zien hoe u kunt leren gelukkig te zijn door juist uw sterke punten, talenten en mogelijkheden te ontwikkelen. Dit boek wordt ook wel dé internationale handleiding voor geluk genoemd.
De depressie-epidemie
Over de plicht het lot in eigen hand te nemen
Trudy Dehue. Atlas Contact, 2010 (8e dr.). ISBN 978 90 457 0430 2
‘De depressie-epidemie’ werpt een kritische blik op de hulpverlening, de farmaceutische industrie en het maakbaarheidsidee. Trudy Dehue bestudeert de claims van de biologische psychiatrie, analyseert de commercialisering van het psychiatrisch onderzoek en de inhoud van de anti-depressivareclames. Ze betoogt dat gangbare verklaringen voor de toename van depressie niet houdbaar of niet volledig zijn. In dit boek belicht Dehue het proces waarin het ideaal van de maakbare samenleving werd ingeruild voor dat van het maakbare individu. Benadrukten we voorheen omstandigheden als oorzaak van ellende, tegenwoordig gaat de aandacht naar het individuele brein. Daarbij werden we zelf verantwoordelijk voor wat ons vroeger gewoon overkwam. Want nu succes een keuze is geworden, geldt dat voor mislukking evenzeer.
Depression
Integrating Science, Culture, and Humanities
Bradley Lewis. Routledge, 2011. ISBN 978 04 158 7720 6
We live in an era of depression, a condition that causes extensive suffering for individuals and families and saps our collective productivity. Yet there remains considerable confusion about how to understand depression. ‘Depression: Integrating Science, Culture, and Humanities’ looks at the varied and multiple models through which depression is understood. Highlighting how depression is increasingly seen through models of biomedicine – and through biomedical catch-alls such as ‘broken brains’ and ‘chemical imbalances’ – psychiatrist and cultural studies scholar Bradley Lewis shows how depression is also understood through a variety of other contemporary models. Furthermore, Lewis explores the different ways that depression has been categorized, described, and experienced across history and across cultures.
Depressie bij kinderen
Als een kind prikkelbaar en somber is
Yvonne Stikkelbroek. Lannoo Campus, 2013. ISBN 978 90 209 9973 0
‘Depressie bij kinderen’ geeft hulpverleners, leerkrachten en ouders een actueel inzicht in alles wat met depressie bij kinderen en adolescenten tot achttien jaar te maken heeft. Depressie bij kinderen en adolescenten komt vaker voor dan gedacht wordt. Prikkelbaar gedrag en sombere buien kunnen hierop duiden. De omgeving van deze jongeren voelt zich vaak machteloos en begrijpt niet wat er aan de hand is. Het boek geeft praktische tips waarmee kinderen hun depressie kunnen overwinnen en legt helder uit welke behandelingen er beschikbaar zijn in Nederland en Vlaanderen. Het boek is gebaseerd op de recentste wetenschappelijke kennis over depressie en is daarmee een waardevolle bron van informatie voor psychologen, orthopedagogen en andere hulpverleners die met depressie bij kinderen te maken hebben.
