Hokjes & Bubbels
Bij ons lopen de hond en de kippen samen vrij over het erf, hebben de paarden een grote wei met inloopstal en wroeten de varkens buiten in de modder. Ik hou van vrijheid en stop niet graag dieren of mensen in letterlijke of figuurlijke hokjes. Maar toch ontkom ik er ook niet aan. Dit is de bubbel waarin ik leef. Mijn bubbel bepaalt mijn identiteit en ik orden de buitenwereld in hokjes. Het thema lijkt actueler dan ooit. Wij versus zij, vriend versus vijand. Hoe werkt dit mechanisme en hoe ga je als coach hiermee om in je werk?
“Als je de wereld inkijkt, dan kan het niet anders dan dat je categoriseert”, stelt Gijs Bijlstra, psycholoog en onderzoeker gespecialiseerd in hokjesdenken. “Om de grote hoeveelheid informatie die we binnenkrijgen te verwerken is het zelfs noodzakelijk om in hokjes te denken.” Maar met elke indeling doe je mensen tekort. Bij de Boekenkast… lezen we dat het volgens Kwame Anthony Appiah onmogelijk is om de identiteit van en persoon onder een hoedje te vangen. Elke indeling is grofmazig en misleidend en doet tekort aan het individu.
Een zelfde soort kritische geluid horen we van psychiater René Keet over het gebruik van de DSM. “Ooit is deze geïntroduceerd als handig ordeningsprincipe, nu wordt de classificering vaak ‘misbruikt’ om iemands identiteit aan op te hangen.” Een individu is nooit te vangen onder één label. Of dit nu de DSM, de MBTI, de DISC of de dat is. “Duiding kan wel helpend zijn als startpunt, het gevaar is dat je erin vastzit en gaat geloven dat het waar is”, aldus Keet.
Waarschijnlijk zijn de meeste coaches zich hiervan tot op bepaalde hoogte wel bewust en proberen ze geen oordeel te vellen over hun coachee. Maar niet oordelen is onmogelijk. Wat kan een coach dan wel doen?
“Beter is het om je bewust te worden van je ‘kennisset’. Vraag jezelf af welke set je gebruikt en of deze wel accuraat is”, adviseert Bijlstra de coach. “Vaak zien we dat afgaan op de informatie uit een kennisset tot problemen leidt wanneer reflectie niet mogelijk is. Bijvoorbeeld bij het maken van snelle keuzes, wanneer mensen vermoeid zijn of wanneer de situatie waarin we ons bevinden niet eenduidig is.” Voor Anne-Barbara Lemmens is het sleutelwoord acceptatie. Zodra je je eigen vooroordelen accepteert, komt er ruimte om echt te luisteren naar de cliënt. Oordeel zacht. Bewustzijn en acceptatie zijn dus belangrijk. Peter Ottens, directeur van de YETS foundation (Youth Empowerment Through Sports), en Arjan Erkel, hij zat 607 dagen in gevangenschap, voegen er in hun bijdrages nog iets moois aan toe. Zij stellen dat als we oprecht nieuwsgierig zijn naar de ander de lijntjes vervagen en we grenzen kunnen overbruggen.
En als we dan toch een indeling moeten maken, dan sluit ik me net als Appiah aan bij de woorden van Terentius: ik ben een mens, niets menselijks is mij vreemd.
En zo is het.
Janet Rienties
Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching
janet@tvc.nl
INHOUD
HOKJES & BUBBELS
INTERVIEW
In gesprek met Gijs Bijlstra: Over hokjesdenken en het uitbreken uit hokjes
Charlotte van den Wall Bake
COLUMN
Eeuwig waaiende winden
Saskia Teppema
INTERVIEW
In gesprek met Arjan Erkel: Laat je niet gijzelen
Michiel Soeters
IK-ANDER
OPINIE
Smeltende denkhokjes & magische bubbels
Sandra van Maarel
CARTOON
Hokjes & Bubbels
Carla Knötschke
OPINIE
DSM verworden tot identiteit
René Keet
BESCHOUWING
Stoïcijns coachen
Ronald Wolbink
INSPIRATIE
Hoe kom ik uit mijn overdracht & hoe stop ik met projecteren?
Saskia Teppema
OPINIE
De paradox van onze oordelen
Anne-Barbara Lemmens
ORGANISATIE
LEESVOER
Vanuit de redactie een lijst met inspiratie die het blikveld van de coach kan verruimen.
OPINIE
Campagne voor nieuwsgierigheid
Peter Ottens
VISIE
De kracht van autisme op de werkvloer
Niels van Buren
COLUMN
Durf niet te klikken
Yvonne Burger
MAATSCHAPPIJ
UIT DE BOEKENKAST
Kwame Anthony Appiah over de leugens die ons binden
Sijtze de Roos
PROMOTIE
Piekeren als cognitieve gewoonte
Nessa Ikani
WETENSCHAP
Wetenschap samengevat
Marjolein Stefens & Johan Lataster
