Words, words, words
Wittgenstein schreef: “The limits of my language means the limits of my world.” Bekijk tien bijzondere ‘TEDxTalks’ van linguïsten, data analisten en woordnerds die de alomvattende kracht van de taal verkennen, zoals Steven Pinker die vertelt over taal en denken en Mark Pagel die uiteenzet hoe taal het mensdom transformeerde. www.ted.com
Werkgroep Coachingpsychologie
De sector Arbeid en Organisatie van het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) heeft de werkgroep Coachingpsychologie opgericht. Deze werkgroep is op zoek naar de wetenschappelijke evidentie achter coaching. De werkgroep wil deze kennis onder de aandacht brengen van (aankomend) psycholoogcoaches die willen weten wat er bekend is over de werkzame ingrediënten van coaching. In het bijzonder is de werkgroep geïnteresseerd in coachingpsychologie: het toepassen van kennis over menselijk gedrag in de context van coaching met als doel om de praktijk van coaching beter te begrijpen en te verder te optimaliseren. Meer lezen: www.psynip.nl
Words are very unnecessary
Veel van onze oorspronkelijke ervaringen kunnen we niet met woorden uitdrukken. We zijn daarom als het ware gevangen in de taal. Tjeerd Vrielink ziet het als taak van kunstenaars om manieren te vinden die de begrenzingen van taal doorbreken en ruimte bieden aan het oorspronkelijke. Om zo glimpen van het voortalige te kunnen tonen. Als kunstenaar hoopt hij met zijn werk een mooi licht te
werpen op de veelzijdigheid van de werkelijkheid. Meer informatie over zijn tentoonstelling: www.cultuurwerf.nl
Jij!
Schrijf zelf je eigen levensverhaal
Naomi Albrechts. Zaandam: Attrakt, 2013. ISBN 978 94 605 1074 8
Je eigen levensverhaal schrijven is nog niet zo gemakkelijk. Daarom helpt dit boek je daarmee. Samen met de auteur maak je een reis, waarin je aan de hand van je eigen levensverhaal steeds meer ontspant, gelukkiger en krachtiger wordt en jezelf zelfverzekerd neerzet.
Denken over duiden
Inleiding in de hermeneutiek
Hans van Stralen. Apeldoorn: Garant, 2013. ISBN 978 90 441 2897 0
De hermeneutiek is de oudste discipline die zich met het denken over de interpretatie van diverse fenomenen (teksten, kunstwerken, gedrag, juridische kwesties) heeft beziggehouden. In ‘Denken over duiden’ wordt het vruchtbare en actuele karakter van de hermeneutiek uiteengezet de lezers die graag hun kennis over interpreteren willen uitbreiden.
Handboek groepsdynamica
Een inleiding op theorie en praktijk.
Jan Remmerswaal. Amsterdam: Boom/Nelissen, 2013, elfde herziene druk. ISBN 978 90 244 0232 8
Deze klassieker behandelt de hoofdthema’s uit de groepsdynamica, waaronder niveaus en interventies in groepen, groepsvorming, feedback, besluitvorming, conformiteit en het functioneren van teams. In deze elfde herziene druk is er ruime aandacht voor twee centrale onderwerpen binnen het vakgebied: communicatie en leiderschap. Bij de behandeling van de thema’s worden er op systematische wijze verbindingen gelegd met de praktijk.
Progressie door zelfcoaching
14 beproefde experimenten om jezelf of je team vooruit te helpen.
Gwenda Schlundt Bodien. Culemborg: Van Duuren Psychologie, 2013. ISBN 978 90 8965 192 1
Progressie door zelfcoaching is een praktisch pleidooi voor zelfredzaamheid. Het zet zelfcoaching neer als een goed alternatief voor professionele hulpverlening. Een veelbelovende aanpak, omdat mensen veerkrachtig zijn en kunnen veranderen. Dit boek reikt veertien zelfcoachingsexperimenten aan waarvan bewezen is dat ze werken.
Een coachingscultuur ontwikkelen in organisaties
Voor coaches en leidinggevenden.
Peter Hawkins. Amsterdam: Boom/Nelissen, 2013. ISBN 978 90 244 0227 4
Veel organisaties besteden veel geld aan externe en interne coaching en staan onder druk om te laten zien dat dit zinvolle investeringen zijn. Een coachingscultuur ontwikkelen helpt daarbij.
Verbaal judo
Nooit meer met je mond vol tanden
Hennie de Kler. Zaltbommel: Thema, 2013. ISBN 978 90 5871 660 6
‘Verbaal judo’ leert je de basisprincipes van een gesprekstechniek die op een prettige en relatief eenvoudige wijze bedekte aanvallen kan neutraliseren. Die techniek is afgeleid van de principes van oosterse vechtsporten: soepel meebewegen met je tegenstander en soms helemaal uit het ‘gevecht’ stappen. Het is een even effectieve als elegante verdedigingskunst met een preventief effect.
Zes talige coachingsmethoden toegelicht
Door verwoording kun je ordening aanbrengen in de verwarring die gedachten en emoties kunnen oproepen; als het ware structuur aanbrengen in de soms chaotische werkelijkheid. De communicatieve, conceptualiserende en expressieve functies van taal zijn niet strikt te onderscheiden en vaak met elkaar verweven. Binnen coaching wordt taal aan de ene kant gebruikt specifiek als middel om te analyseren en te structureren. Aan de andere kant ligt meer de nadruk op het expressieve karakter van de taal, als middel om gevoelens te duiden, om emoties te verwoorden.In dit overzicht worden een zestal willekeurig gekozen, veel gebruikte talige coachingsmethoden toegelicht.
Bronnen
- Meyer, H., Lindner-de Mul, A., Munters, A., Van Dijk, K., e.a., (2011). Groot Coachingsmodellenboek: 50 modellen voor ontwikkeling van lichaam en geest. Van Duuren Management.
- Nijmeegse werkgroep Taaldidactiek (1992). Taaldidactiek aan de Basis. Wolters-Noordhoff.
- Van Ass, S. (2011). Het coachingsmethodenboek. Uitgeverij Boom/Nelissen
Denk niet tegen de ander, maar met de ander
Socratische methode (of waarderende dialoog)
ONTSTAAN. Ontwikkeld door de Griekse filosoof Socrates. `Ken uzelf’ was zijn adagium om de werkelijkheid echt te (leren) kennen en de authentieke kennis van het diepste zelf op te diepen. Socrates hielp als ondervrager bij het ‘geboren’ worden van inzichten en ideeën, als ware hij een vroedvrouw die een kind ter wereld helpt, door te masseren, te stimuleren, te laten pauzeren of juist door te zetten.
DOEL. Door systematisch bevragen krijgt de coachee inzicht in gebeurtenissen en disfunctionele gedachten. Hij ziet in hoe hij redeneert en dat er meerdere interpretaties mogelijk zijn. Hierdoor
ontstaat er twijfel over zijn opvattingen, kan hij verantwoording nemen voor zijn eigen denken en doen en eventueel verandering bewerkstelligen.
WERKWIJZE. Altijd gerelateerd aan een concrete casus, een persoonlijke ervaring. De coach stelt zoveel mogelijk open vragen die beginnen met `wat’, `wanneer’, `hoe’, `waar’, et cetera. De `waarom’-vraag wordt expres niet gesteld, omdat er dan verondersteld wordt dat er snel inzicht komt of al aanwezig is, terwijl dit juist via langdurig doorvragen en reflecteren geleidelijk ontdekt moet worden. Het gaat er niet om wat gedacht wordt, maar hoe gedacht wordt. De coach heeft een oprecht belangstellende en onderzoekende houding, zonder ondervragend over te komen. Belangrijke basispunten zijn: voldoende tijd nemen om de dialoog diepgang te kunnen geven, de wereld door de ogen van de ander bekijken en ruimte maken voor nieuw denken. Er wordt niet gestreefd naar een beslissing, inzicht in en begrip voor elkaars denkbeelden is voldoende.
DOELGROEP. De socratische methode is de meest toegepaste gespreksvorm in de cognitieve en gedragstherapie vanwege het open en nondirectieve karakter. Geschikt voor individuen geïnteresseerd in fundamentele reflectie, voor groepen met verschillende visies of groepen die impasse willen doorbreken. Sectoren: onderwijs, managementcommunicatie, organisatie, wetenschap, religie.
Referenties
- Veraart-Maas, H. (2010). Socratisch coachen. Uitgeverij Amsterdam: Boom/Nelissen
De mens als auteur van en acteur in zijn verhaal
ZKM (Zelfkonfrontatiemethode, ook wel Zelfkennismethode)
ONTSTAAN. Ontwikkeld vanuit narratieve psychologie, de wetenschap die onderzoekt wat de mens over zichzelf vertelt. Basisgedachte is: als je weet wat je oorsprong is, waar je staat en waar je naartoe gaat, ben je in balans. Grondlegger was hoogleraar persoonlijkheidspychologie Hubert Hermans, opsteller van de Waarderingstheorie. Deze theorie gaat ervan uit dat iedereen op zijn eigen manier betekenis geeft aan zichzelf, zijn omgeving en zijn leven. Er worden twee fundamentele persoonlijkheidsmotieven onderscheiden: het streven naar zelfbevestiging of zelfrealisatie, en het streven naar verbondenheid met de ander of het andere.
DOEL. In zijn leven moet de mens vele keuzes maken, soms hele essentiële, die onzekerheid kunnen veroorzaken. Ook kan terugkerend gedrag leiden tot onzekerheid, disbalans of conflict. De ZKM geeft inzicht in persoonlijke motieven en beweegredenen en vanuit dit inzicht dat soms confronterend, soms bevrijdend kan zijn, handreikingen tot (gedrags)verandering. Dit leidt tot grotere bewustwording van persoonlijke doelen, beter onderbouwde keuzes en groter gevoel van controle over de zaken.
WERKWIJZE. De coachee wordt uitgenodigd tot een methodisch zelfonderzoek via het vertellen van zijn levensverhaal. De coach brengt structuur aan in het verhaal en maakt de coachee bewust van zijn drijfveren. Centraal staat hoe de coachee de werkelijkheid beleeft en hoe hij hierop reflecteert. Zo ontstaat een innerlijke dialoog die tot een dieper inzicht kan leiden. De coachee inventariseert
betekenisvolle ervaringen (waardegebieden) en kent hier systematisch gevoelens aan toe. Vervolgens analyseert hij de affectieve relaties tussen deze waardegebieden via zelfconfrontatie. Daarna volgt het veranderingstraject dat via bewustwording tot nieuw gedrag leidt dat uiteindelijk verankerd wordt.
DOELGROEP. Deze methode kan worden toegepast bij studie-, beroepskeuze- en loopbaanvragen. Het biedt een intensieve reflectie, die vooral geschikt is voor rationele mensen om greep te krijgen op emoties. Het is echter ook een tamelijk technische methode die soms afschrikt. Het traject moet ook geheel worden afgewerkt, er kan niet in delen of sneller tempo gewerkt worden.
Referenties
- Hermans, H.J.M., & Hermans-Jansen, E. (1999). Het verdeelde gemoed. Nelissen.
- Visser, H. (2003). De Zelfkonfrontatiemethode: een systematische vorm van zelfonderzoek bij studie- en beroepskeuze en loopbaanvragen.
- www.vis-a-vis.nl
- www.ZKMopleiding.nl
Het zijn niet de problemen zelf die het ons zo moeilijk maken, maar de manier waarop we tegen deze problemen aankijken (naar de Griekse wijsgeer Epictetus)
RET (rationeel emotieve therapie)
ONTSTAAN. Vorm van psychotherapie, waarin zowel gedrag als gevoel een rol spelen. Grondlegger was Albert Ellis (1913-2007). Wordt ook wel Rationele Effectiviteits Training genoemd, maar in die naam ontbreekt het emotionele aspect.
DOEL. Door middel van gesprekstechnieken geeft RET inzicht in je denksysteem en mogelijkheid tot verandering. Bijzonder is dat zowel inadequaat denken als disfunctioneel gedrag wijzigt, waardoor ook het ondermijnende gevoel verandert. Centraal staat de idee van cognitief uitdagingsproces. Werkt zowel curatief als preventief.
WERKWIJZE. Iedere mens heeft irrationele kerngedachten (scripts), bepaald door aanleg en ervaringsleer. Deze zijn niet in overeenstemming met de werkelijkheid, kunnen problematisch en dwangmatig zijn en zelfs destructief. Het zijn vaak veeleisende opvattingen als `ik moet’, oordelen over zichzelf of een ander, rampscenario’s, generalisaties en lage frustratiedrempels. Deze irrationele gedachten kunnen worden aangepakt met behulp van bijvoorbeeld het ABC-model: Activating event, gevolgd door Consequence, waardoor Belief kan worden vastgesteld. In het 4G-schema wordt uitgegaan van Gebeurtenis – Gedachte – Gevoel – Gedrag. Samen met de coach toetst de coachee de gedachte en herformuleert deze tot een realistischere gedachte.
DOELGROEP. Probleemsituaties betreffen onder andere stressklachten, paniekaanvallen, slaapstoornissen, functioneringsvraagstukken, faalangst, conflicten. Geschikt voor zowel eenvoudige als complexe vragen, mits de coachee bereid is kritisch naar zichzelf te kijken en moeite te doen om te veranderen. Irrationele gedachten kunnen zeer hardnekkig zijn, therapie vergt veel tijd en aandacht, bijvoorbeeld door huiswerkopdrachten. De methode werkt niet bij mensen die geneigd zijn om hun gevoel als waarheid te beschouwen.
Referenties
- Ellis, A., & Backx, W. (2007). Moeten maakt gek. Pak zelf uw emotionele problemen aan. Ambo/Anthos.
- Bender, R., & Zandbergen, A. (2010). RET in actie: Groepsoefeningen voor trainers en begeleiders. Thema.
- www.ret-instituut.nl
Ontwapenend en verbindend
Geweldloze communicatie
ONTSTAAN. Ook bekend als Nonviolent Communication (NVC) of compassievolle communicatie. Ontwikkeld door Marshall Rosenberg die geïnspireerd werd door Carl Rogers en door vredesdenkers als Mahatma Gandhi en Martin Luther King.
DOEL. Dit dynamische communicatieproces helpt je om elk moment, zowel privé als zakelijk, duidelijk te maken wat voor jou belangrijk is en waarom. Vooral in conflictsituaties zijn mensen geneigd om (vaak onbewust) taal op een reactieve manier te hanteren. Hierdoor ontstaat een negatieve spiraal waarin irritatie en boosheid toenemen en verzet en angst ontstaan. Doel is preventie van escalatie in het conflict, werken aan een oplossing en heling van relaties.
WERKWIJZE. Geweldloze communicatie gaat uit van vier basiselementen: waarnemen, voelen, weten wat je wilt en verzoeken doen. Wat zijn de werkelijke feiten, wat betekenen ze voor iemand en welke behoeften zijn belangrijk? De oplossing van het probleem kan bestaan uit het doen van een verzoek dat tegemoet komt aan de ervaren behoefte. De coachee wordt uitgedaagd om eerlijk te spreken en empathisch te luisteren naar de werkelijke behoefte van zijn gesprekspartner, en niet te interpreteren, te oordelen of eisen te stellen. De methode geeft structuur en rust in een gesprek, voorkomt misverstanden en stelt respect voor elkaars behoeften en normen centraal.
DOELGROEP. Zowel toe te passen op persoonlijk vlak (relaties; ook voor kinderen) als zakelijk (onderwijs, zorgsector, politiek). Ook geschikt als mediationtechniek.
Referenties
Niet vechten met de coachee maar in de weerstand meegaan
Motiverende gespreksvoering
ONTSTAAN. Oorspronkelijk vanuit de verslavingszorg ontwikkeld door Rollnick en Miller in de jaren negentig, maar zeer effectief gebleken op meerdere terreinen. Uitgangspunt is dat verandering niet eenvoudig is. Mensen onderkennen hun probleem en missen vaak het zelfvertrouwen om het aan te pakken. De motivatie om te veranderen moet worden uitgelokt in plaats van opgelegd.
DOEL. Deze op interactie gerichte methode biedt een directieve aanpak voor mensen die ontkennen, weerstand vertonen en ambivalent staan tegenover verandering door hun intrinsieke motivatie te bevorderen.
WERKWIJZE. Verandering komt niet op gang door de coachee te confronteren met de nadelige gevolgen van zijn gedrag of sancties toe te passen, dit brengt eerder angst, schaamte of afkeer teweeg.
Bedoeling is dat de coach de persoonlijke motivatiebron van de coachee weet te vinden door een open en bevestigende houding aan te nemen. De drie kernelementen zijn samenwerking, evocatie (in tegenstelling tot educatie) en autonomie. Hoe belangrijk vindt de coachee de verandering en in hoeverre heeft hij er vertrouwen in dat het zal lukken? De coach hanteert vier principes: empathie uitdrukken, discrepantie tussen gedrag en gewenste toestand ontwikkelen, meegaan met weerstand en persoonlijke effectiviteit ondersteunen. De technieken daarbij zijn: open vragen stellen, reflectief luisteren, bevestigen, samenvatten en verandertaal uitlokken.
DOELGROEP. Zeer breed toepasbare techniek om mensen te stimuleren hun probleem aan te pakken. Bijvoorbeeld bij gezondheidszorg (gezondere levensstijl, alcoholmisbruik, stoppen met roken, afvallen en meer bewegen), depressie, angststoornissen, reclassering en opvoedingsproblemen. Hele korte behandeling lijkt geen blijvend effect te sorteren.
Referenties
- Rollnick, S, & Miller, W.R. (2005). Motiverende gespreksvoering, een methode om mensen voor te bereiden op verandering. Ekklesia.
- www.ekklesia.nl
Lachen om je probleem is een prima medicijn
Provocatief coachen
ONTSTAAN. De grondleggers van het provocatieve coachen in Nederland zijn Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg die een prikkelende cocktail van humor en uitdaging serveren als de gebruikelijke ondersteunende coachingsstijl onvoldoende effectief is gebleken.
DOEL. Versterkt het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid en vergroot de positieve kijk op de situatie. Brengt ruimte en relativering met uiteindelijk oplossing, beweging of acceptatie van het probleem.
WERKWIJZE. De coach gedraagt zich als ware hij een nar die de coachee provoceert, uiteraard vanuit een basishouding van positieve acceptatie en waardering. Door absurde verklaringen en onhaalbare oplossingen aan te dragen daagt hij de cliënt uit diens zwakke punten tot in het belachelijke te vergroten. De groteske overdrijving kan niet gek genoeg zijn, hij gebruikt stereotyperingen en vooroordelen, hij brengt chaos in de denkstructuur, pakt onderwerpen die liever vermeden worden toch aan. Zo kan de coachee eindelijk tot de kern komen, de realiteit onder ogen zien en zelf initiatief nemen. Door de combinatie van warm contact, humor, uitdaging en vrije associatie ondervindt de coachee een bevrijding van zijn knellende probleem, de veerkracht blijkt groter dan gedacht.
DOELGROEP. Geschikt voor mensen met halsstarrige problemen, die met andere coachingstechnieken niet verholpen konden worden. Lachen om jezelf brengt ontspanning en relativering, en hierdoor kom je sneller tot het wezenlijke probleem en bevrijding van het knellende keurslijf van je hardnekkige patronen.
Referenties
- Hollander, J, & Wijnberg, J. (2006). Provocatief coachen. De Basis. Scriptum Books.
