Empowerment of employees with a chronic disease. Promotie mevr. I. Varekamp. 1 juli 2010. Universiteit van Amsterdam
Een deel van de werknemers met een chronische lichamelijke ziekte ondervindt hinder van hun ziekte in hun werk. Het kan gaan om klachten als vermoeidheid of pijn, of hinder vanwege de vereisten die de medische behandeling stelt. Of last in de zin van het niet goed kunnen uitvoeren van werktaken vanwege fysieke of mentale beperkingen. Daarnaast kunnen acceptatieproblemen, ongemakkelijkheid in het bespreken van de ziekte met anderen of onbegrip van collega’s en de leidinggevende een extra belasting vormen. Deze ‘moeite met werk’ kan er op den duur toe leiden dat mensen hun baan verliezen. Werkgerelateerde problemen zijn deels te verhelpen. In de eerste plaats door te onderzoeken wat de knelpunten precies zijn. Een volgende stap is het bespreken van deze knelpunten op het werk. Het onderkennen dat er problemen zijn en het bespreken daarvan kan al een verbetering geven. Eventueel kan het werk aangepast worden. Praktische aanpassingen zoals hulpmiddelen, of organisatorische aanpassingen in de zin van verandering van taken of werktijden of meer flexibiliteit kunnen een oplossing zijn. Op deze manier is onnodig verlies van werk te voorkómen.
Het onderzoek van Inge Varekamp gaat in op de knelpunten die werknemers met een chronische aandoening op hun werk ondervinden en over een training die deze werknemers ondersteunt bij het oplossen van deze knelpunten. Deze training is gebaseerd op het ‘empowerment’ principe: het vergroten van kennis, vaardigheden en bewustzijn van eigen waarden en behoeften, om de deelnemers in staat te stellen doelen te definiëren, oplossingen te bespreken en te realiseren. Het vergroten van het vertrouwen in eigen kunnen wat dit betreft - ‘perceived self-efficacy’ in termen van de sociale leertheorie van Bandura - is een onderdeel van deze empowerment benadering. Dit proefschrift behandelt de volgende vragen:
- Hoe gaat het met mensen met een chronische ziekte op de arbeidsmarkt en welke knelpunten ervaren zij rond hun werk?
- Zijn er vormen van arbeidsbegeleiding beschreven die uitgaan van een empowerment perspectief en die gericht zijn op behoud van werk; zijn deze effectief gebleken?
- Is een dergelijke empowerment training in Nederland te ontwikkelen en uitvoerbaar; zijn de deelnemers daar tevreden over?
- Welke problemen en oplossingsstrategieën komen bij deze training naar voren?
- Is een dergelijke interventie effectief?
Uit de onderzoeken naar ervaren knelpunten bleek dat niet alleen fysieke of mentale beperkingen als gevolg van de ziekte problematisch kunnen zijn bij het uitvoeren van het werk, maar ook dat de aanpassing aan ziekte en beperkingen een opgave op zichzelf is. Mensen ervaren dat acceptatie belangrijk is en dat zelfmanagement, communicatie- en onderhandelingsvaardigheden en goede arbeidsverhoudingen essentieel zijn. Dan nog is het een kunst om de rol van werknemer te combineren met andere rollen. Overmatige vermoeidheid is het dominerende kenmerk bij een groot deel van de werknemers bij wie het werk niet vanzelf gaat. Het is dan ook de vraag of fulltime blijven werken haalbaar en wenselijk is voor iedereen.
Op basis van literatuuronderzoek naar arbeidsbegeleiding voor werknemers met een chronische ziekte werd een groepstraining ontwikkeld. De deelnemers beoordeelden de training meestal als effectief. In de effectiviteitstudie bleek dat de persoonlijke effectiviteit in de loop van twee jaar statistisch significant meer toenam in de experimentele groep. De vermoeidheid nam significant meer af. De maat ‘tevredenheid over het werk’ liet een onduidelijke uitkomst zien. De training bleek geen significant effect te hebben op behoud van werk.
