Handenschudden als ritueel
Weet je het nog? Een van de eerste persconferenties van premier Rutte en Jaap van Dissel? Hadden ze net afgesproken dat heel Nederland elkaar de hand niet meer mocht schudden, deden ze het per ongeluk zelf toch nog. Het schudden van handen, dat we nu al bijna twee jaar niet meer doen, is een ritueel. Vanuit de geschiedenis zien we de handdruk al bij de Egyptenaren. De oorspronkelijke betekenis lijkt dat handen schudden een vredesteken is, een gebaar om te laten zien dat je geen wapen in je handen hebt. Ook is het een gebaar dat gemaakt wordt om een afspraak te bevestigen. Ook die betekenis zien we al terug in de oudheid. In Amerika werd handen geven ook gezien als een gebaar om gelijkheid tussen klassen te bevorderen. Immers bij de upper class zagen we als begroeting ook buigingen. Het ritueel van handen schudden zit dus diep in onze samenleving. En mede daarom is het een hele opgave om dat ritueel los te laten.
We zagen al snel dat er geprobeerd werd om nieuwe rituelen te maken, zoals ellebogen geven, enkels tegen elkaar en de buiging. Kennelijk blijft het ritueel: ‘let op, ik heb geen kwaad in de zin’, heel belangrijk in het sociale verkeer. Kijken we naar leren, dan is zien we vergelijkbare rituelen terug. De trainer als centrale figuur, leren in een fysieke situatie, een zaaltje et cetera. Ook hier hebben we de afgelopen periode veel in geleerd en veranderd. Rituelen zijn belangrijk omdat ze ons zekerheid en vertrouwen geven. Bij afscheid, bij trouwen, bij een zakelijke overeenkomst. Vertrouwen is de basis van leren en veranderen. Dus als een ritueel wegvalt, dan betekent dat ook wat voor ons vertrouwen. Is online wel net zo goed als in een zaaltje? En waarom doen zij alles anders?
Ik dacht dat ik zelf vrij was van rituelen. Allemaal onzin toch? Totdat ik afgelopen tijd weer op een feest kwam waar iedereen getest was en er dus handen gegeven werden. Wat een mengeling aan gevoelens bracht dat teweeg! Ook een beetje eng, want wist je dat we vroeger aan handen roken van vreemden? Vermoedelijk om erachter te komen of er ziektes aanwezig waren... Dat geeft te denken. O, en nog een detail dat me opgevallen is het afgelopen jaar: de kabinetsformatie! Zou die sneller zijn gegaan als we het ritueel handen geven weer in ere hadden hersteld?
Ik wens je veel lees- en kijkplezier in dit rijke nummer over rituelen!
Ria van Dinteren
hoofdredactie, hoofdredacteur@tvoo.nl
INHOUD
Praktijk
Rituelen voor het leven? Marlieke van Grinsven & Sibrenne Wagenaar & Katelijn Nijsmans
Rituelen als basis voor nieuw leiderschap. De ‘FOAM’ van Rituals, Rick de Rijk & Jitske Zengerink
De maakbaarheid van rituelen, Joris Smeyers
De kunst van ritualiseren, Interview met Ida van der Lee, Sibrenne Wagenaar & Marlieke van Grinsven
Rituelen zweverig? Helemaal niet! Creëer in 6 stappen jouw organisatieritueel, Lisa Kortekaas
Theorie
Dagelijks ronddwalen. Hoe het bijzondere van een ritueel en de voorspelbaarheid van routine elkaar kunnen versterken, Joeri Kabalt
Het rituele karakter van sociale interactie. Wat teams en coaches kunnen leren van Erwin Goffman, Martijn Vroemen
Op zoek naar rituelen. Beeldcolumn, Kyra Sacks & Sandra Boer
Inspiratie
Rituelen: 3x anders, Sibrenne Wagenaar & Katelijn Nijsmans
Dansen op je sokken: rite de passage als bron voor groei. Column, Sandra van der Maarel
Focus op leren en ontwikkelen. Het nieuwe performancemanagement binnen de publieke organisatie, Marieke van Benten & Peter Steenkamer
Teveel van het goede, Ronald Visser
